|
|
Faragalinta UN-ka Ee Uu Siilaanyo Ka
Qaylinayo
Miyaanay Ahayn Tii Markay Haatuf Sii
Saadaalisay Uu Ku Xidhay
Hargeysa, June 8, 2014 (Haatuf) - Faragalinta ay
Madaxweyne Siilaanyo iyo wasiiradiisa gaashaandhiga iyo macdantu ka
qaylinayaan ee ay leeyihiin UN-ku ha naga daayo miyaanay ahayn
waxyaabihii ay Haatuf markay sii saadaalisay ay xukuumadani wargeyskii
albaabada ugu xidhay masuuliyiintiisiina xabsiga ugu taxaabtay.
Miyaanay Haatuf hore uga sii digin in musuqmaasuqa hadheeyey heshiisyada
shidaal baadhista ee uu masuulka ka yahay wasiirka Macdantu inuu
Qaramada Midoobay siinayo fursad ay uga faa’iidaystaan inay amuuraha
Somaliland soo faragaliyaan.
Miyaan markii ay Haatuf qortay 28/1/2014 in gudida UN-ka u qaabilsan
kormeerista arimaha Somalia ee la yidhaahdo UN Monitoring Group ay
danaynayso inay baadhitaan ku samayso hawlaha shidaal baadhista ee
Somaliland aanu wasiirka Macdantu isagoo beeninaya warkaas odhan
“Guddida anigaa Nairobi ugu tagay waxaanay ii sheegeen in aanu jirin wax
baadhitaan ah oo ay hada wadaan iyo mid u qorshaysan mustaqbalka toona”
Miyaan hadana markii ay Haatuf 6/4/2014 ka digtay cawaaqib xumada kaga
iman karta dalka Somaliland musuqmaasuqa uu wasiirka Macdantu ku
maamulayo heshiisyada shidaal sahaminta iyo soo saarka aan maalintii ku
xigtay wargeyskiiba la xidhin.
Miyaanay Haatuf war ay ku soo daabacday cadadkeedii 26/12/2013 kaga
waramin siday shirkadaha shidaal baadhistu khaatiyaan uga taagan yihiin
musuqmaasuqa uu kula dhaqmo wasiirka Macdantu iyo siday uga calool
waydsan yihiin inay Somaliland ka hawlgalaan intuu wasiirka Macdanta
yahay Xuseen Waji-xun.
Madaxweyne Siilaanyo isaga ayaa ogolaaday inuu gudiyo la samaysto
Somalia iyo UN-kaba. Isagaa balaqay albaabadii ay shacbiga reer
Somaliland iska awdeen markii ay 18-kii May 1991 Burco kaga dhawaaqeen
la soo noqoshada gooni-isu-taagoodii ee wax yar horteed uu Mr Siilaanyo
London ku qaybinayey qoraalka soo jeedintiisii ahayd in Somalia ooy
Somaliland ku jirto nidaam Federali ah lagu xukumo.
Siilaanyo labadii Madaxweyne ee ka horeeyey dalka kamay jirin ashkhaas
ku shaqaysta magaca madaxtooyada, maantana waxa aynu arkaynaa xafiiskii
madaxweynaha oo lagu dul shaqaysanayo iyo koox wasiiro ah oo ku faanaya
in madaxweynaha Xamar ay wax ka soo dhiseen kuwaas oo uu wasiir ku
xigeenkii hore ee Amnigu ‘Cabdilaahi Abokor’ ku tilmaamay niman xagjir
ah oo daacad u ah ururo diimeed dalal kale ka dhisan.
Mulkiilayaasha shirkadaha shidaal sahaminta iyo soo saarka waxay ka soo
jeedaan dawlado shisheeye oo ilaashanaya raasamaalka iyo hantida ay
muwaadiniintoodu galiyeen mashaariicda shidaal baadhista ee ay
shirkadahoodu ka wadaan Somaliland.
Dawladuhu iyagoo eegaya danahooga dhaqaale waxay isku dayaan inay
shirkadahooda u fududeeyaan sidii ay dalalka khayraadka dabiiciga ah leh
ee dunida saddexaad uga heli lahaayeen fursado ay ku maalgashadaan kuna
macaashaan sida la soo bixitaanka iyo ka ganacsiga khayraadka dabiiciga
ah taas oo ay faa’iido dhaqaale ugu jirto dalalka ay shirkadahaasi ka
soo jeedaan.
Hadiise ay shirkaduhu carqalado kala kulmaan xukuumadaha ka taliya
dalalka ay khayraadka u soo saarayaan waxay dawladaha ay shirkadahaasi
ka soo jeedaan isku dayaan inay culays diblomaasiyadeed, dhaqaale ama
xataa milatari saaraan xukuumadahaasi si ay u jooyinaan dhibaatooyinka
ay shirkaduhu kaga cabanayaan. Waxa kale oo dhacda in shirkadaha
laftoodu khilaafka abuuraan iyagoo doonaya macaash siyaado ah ama
waxyaabo kale oo aanay jid u lahayn.
Hadaba markay shirkaduhu gardaran yihiin dawlada waxa ku waajib ah in
aanay habayaraatee u habran oo ay talaabo ku haboon ka qaado, laakiinse
maxaa la yeelayaa markaynu inagu qaladka leenahay?
Hada waxa jira muran mudo soo jiitamayey oo saddex geesood ah oo
wasaarada Macdanta, shirkada Ansan iyo shirkada EARG isku haystaan
dhulka Block 19 iyadoo la isku kiraystay qareeno caalami ah.
Hadana wasiirka macdantu wuxuu ilaa hada taagan yahay in arintani aanay
jirin waxaanu Haatuf ku eedeeyey inay ka been abuurtay sida ku xusan
Xaashida Eeda ee dacwada loo haysto masuuliyiinta Haatuf.
Hadii kolkaasi dawladeenan yar ee Ictiraafka raadinaysa ee cadawga badan
lihi ay culaysyo iyo carqalado diblomaasiyadeed kala kulanto dawladaha
ay shirkadahaasi ka soo jeedaan oo ay UN Monitoring Group-ka Somaliland
ku soo cabeeyaan yaa qaladkaa yeelanaya? Ma Xuseen Waji-xunbaa dalka loo
baabiinayaa?.
Miyaanay Haatuf ka digin in Monitoring Group-ku warbixintii ay soo
saareen bishii June 2013 ee ay Golaha Amaannka u gudbiyeen ay shirkadaha
shidaal baadhista kula taliyeen in aanay heshiisyo la galin maamulada ka
dhisan Somalia oo siday aaminsan yihiin Somaliland ku jirto.
Miyaan madaxweynuhu fahmin in cida loo qac-iyodum leeyahay tahay
Somaliland maxay xukuumadeenu uga sii tabaabushaysan wayday arintan oo
kale isla markaana ay xiligaa warbixintu soo baxday ay guddia Monitoring
Group-ka ugu sheegi wayday in aanay Somaliland faraha la soo galin.
Ma hada markay ka hadleen ciidanka loo samaynayo ilaalinta shirkadahaasi
ayuunbaa loo jawaabayaa?.
UN-ku bal waxay doonaanba ha sheegaane, shacbiga reer Somaliland ayaaban
fahamsanayn oo ka shakisan ciidankan gaarka ah ee la yidhi waxa loo
samaysanayaa ilaalinta shirkadaha shidaal baadhista een hadana aan wali
la kala ogayn inuu ciidan beeleed yahay iyo inuu yahay mid dawladeed oo
gobolada oo dhami ka qaybgalayaan.
Waxyaabaha uu dadku shakiga ka sii qaaday waxa ka mid ah oo kale
ciidankii RRU-da ee hore loogu dagay ee sidii loo moodayey ciidan loo
samaynayey la dagaalanka argagixisaa la arkay uun iyagoo dadweynihii
rasaas la dhacaya.
Waxa xaqiiqo ah in xukuumadeenii ku milantay qawlaysato ruqsadaha
shidaal baadhista ee la siiyo iyaguna sii kala sarifta oo kolba qayb ka
mid ah ruqsadahaasi la siiyey ku iibiya ama ka iibsada suuqyada lagaga
ganacsado saamiyada (shares) shirkadaha ee loo yaqaano (stock exchange
market) gaar ahaan suuqa ku yaala magaalada London.
Bal dib u eeg inta jeer ee ay shirkadaha Asante/EARG, Jacka Resources,
Ophir, Sterling Energy iyo Petrosoma ay saamiyo ku iibiyaan ama ka
iibsadeen suuqa London iyadoo waxa la kala iibsanayaana yahay dhul
Somaliland ku yaala oo ay ruqsado u haystaan oo mar kastoo wax la kala
iibsanayaba ay ka macaashayaan malaayiin dollar oon shacbiga Somaliland
waxba ka soo gaadhayn cashuur amma mashruuc yar oo horumarineedna wa
dane iyadoo waliba wasiirka Macdantuna uu mar walba u sharciyeynayo
beeca khayraadkaas Somaliland ee hawada lagu kala dilaalayo isagoo
shirkadaha u xil qarinaya halkii uu ka sugi lahaa in dalkiisuna waxa la
kala macaashayo wax ku yeesho.
Xalku ma noqonayo UN la eedeeyo. Xalku wuxuu ku jiraa in la isa saxo oo
laga bilaabo in la baadho waxyaabihii sababay in shirkadii Genel dalka
ka baxdo, oo natiijada ka soo baxdana dadka loo sheego eeda cidii
yeelatana abaalkeed la mariyo.
Hadiise aanu Madaxweynuhu ogolayn in cid lala xisaabtamo oo kuwii ay
ahayd in dalka laga qabto uu wali hoosta ku haysanayo, UN baa la
sheegayaaye cid waloo dalkan baylahdeeda arkaysaa way usoo hunguroon
doontaa.
Faragalinta UN-ka uun kuma koobnee maxaa iyana laga yeelayaa Al-Ictisaam,
Al-Islaax iyo Al-Ikhwaan iyo kuwa kale ee horeba loo sheegay.
Ka eeg qoraalada wararkii lagu dacweeyey wargeyska Haatuf ee
www.haatuf.net |