Baaxaadegii
jacaylka
|
B |
axnaan wuu u gacan-haadiyay Bilan si ay u soo
dhaqaaqdo, laakiin Bilan kumay soo dhaqaaqin, markii uu waxoogaa u
gacan-haadiyay ee ay Bilan u soo dhaqaaqi weyday dhinaciisii ayuu Baxnaan isagu
u tegay Bilan oo isku nabaysa geed, neef-tuuraysana, indhahana taagaysa ayuu
Baxaan yidhi; “Bilan ina keen.”
Baxnaan wuxuu markaa doonayay inay sii ag-maraan
halkii ay isaga iyo Libaaxa uu dagaalku ku dhexmaray, laakiin Bilan oo ay
muuqatay bulbushii Libaaxa dhintay ayaa diiday inay cagteeda si toos ah ugu
dhaqaajiso dhinicii raqda Libaaxu taalay, Baxnan ayaa mariyay Bilan jiho kale oo
aan u dhoweyn raqdii Libaaxa, kana mid ah waddooyinka ku beegan jihadii uu ka
xigay guriga ay hada yihiin reer Baashe.
Baxnaan dhaawacyo ayaa ka soo gaadhay dagaalkii uu ku
dilay Libaaxa, waxaanu dareemayaa xanuun ka haya meelo ka mid ah jidhkiisa oo
haddii aanu ku jirin safarkan uu iska fadhiisan lahaa, taa waxaa u sii dheer
Baxnaan waxaa la socota Bilan oo uu aad u jecel yahay, markaa xannuunka
jidhkiisa haya waxaa shiiqiyay jacaylka Bilan ee ka soo butaacaya wadnaha
Baxnaan, soona qaadaya xididada jidhkiisa ayaad moodaa inay noqdeen sida
daawooyinka loo yaqaan xanuun-joojiyaha, markaa ismuu dhimin awoodii socod ee
Baxnaan, Bilana may dareemin in uu Baxnaan qabo dhaawac, haddii ay arki lahayd
nabarada ku yaal Baxnaan ee ka hooseeya go’a uu ku qaraniyo.
Runtii Bilan aad ayay u nixi lahayd, in uu Baxnaan la
soo tegay Bilan waa laga ogaaday dhinaca reer Baashe, taas oo keentay in loo sii
diyaar-garoobo markii ay muuqii Bilan iyo Baxnaan ku soo baxeen reer Baashe ayaa
waxaa kor u riday rasaas ka dhacaysa qoryaha fudud ee ay inta badan
geel-raacatadu qaataan Guray iyo Jirde oo ay walaalo yihiin Baxnaan, Saado iyo
Hibaaq oo ilmo Baashe ah ayaa iyaguna isku keenay alaabtii aqal Somali ee
dhisaysay Aqal Somali laba daryaale ah oo ah hoyga loo dhiso aroosyada cusub,
Sareedo oo ah Baxnaan hooyadii iyo haween kale ayaa iyaguna ka qaybqaadanayay
hawsha lagu soo dhoweynayo Bilan iyo Baxnaan, waxaase isagu geed shishe oo
waxoogaa u jira halka reerku deggen yahay dooyaysnaa Baashe Cirsuge oo ah Baxaan
aabihii oo aan raali ka ahayn arrintan ay soo dhoweynayaan xubnihii kale ee
qoyskiisa, waxaaanu arkaa in inankiisa Baxnaan aanu la socon taagta iyo tamarta
reerkooda oo aanu tixgelin duruufta jirta ee reer Baashe oo hayntoodu ay yar
tahay oo uu arko inaanu hadda xamili Karin reer cusub oo ay mas’uuliyaddeedu
ku soo korodho.
Uma adka sida magaalada reer Baxnaan, isla
habeenkiiba waxay ku hoyden guri iyaga u gaar ah oo ka samaysan qalab
dhammaantii ay farsameeyeen farshaxano degaanka ahi, waa guri ah aqal-Somali oo
leh qaab dhismeed ku habboon degaankiisa, marka dabka lagu shido, isla markiiba
kulaylku wuu gaadhaa guriga gudihiisa, marka uu qalabkiisu u dhan yahay waa
dugsoon habeenkii, waana qabow waabiya kulka qorraxda maalintii, waa qalab fudud
oo marka la furfuro uu si fudud u qaadi karo gaadiidka xoolo dhaqatada ee awrku.
Baxnaan kamuu sheekayn in ay Libaax is haleeleen iyo
inuu dilay toona, laakiin dadkii kale ee soo maray wadadaa kadib dhacdadii
Baxnaan iyo Libaaxa ayaa arkay raadka ninka iyo qof dumar ah ee ka yimid halkii
uu ka dhacay dagaalkaasi, soona galay guriga reer Baashe Cirsuge, gaar ahaan
aqalka cusub ee loo dhisay qoyska cusub ee arooska ah.
Mashxaraddii, damaashaadkii, salaantii iyo caweyntii
arooska reer Baxnaan Baashe waxay ku dambaysay aramadii dhaawacii u soo
gaadhsiiyay Libaaxu.
Baxnaan oo aroortii uu xanuunkeedii aad ugu soo baxay
Baxnaan oo qarsoomay barar, xumadna la myir-beelay, markii ay xaaladii ka soo
rayn weyday ee uu xanuunkii ku soo kordhay Baxnaan ayuu Jirde Baashe oo ah
wiilka Dhalasho ahaan ku xiga Baxnaan qoyska reer Baashe ayaa joojiyay gaadhiga
Dhaga-fiiq oo ku caan ahaa degaankaas si loogu geeyo dhakhtarka ku yaal Hargeysa
oo uu beri aroor tegi karo gaadhigaasi haddii aanu shil kale ku dhicin, Bilan
waxaa ku caddaatay talo waa kan Baxnaan sakaraadka ah, waxay ahayd aroos, arrimo
kala fog ayaa Bilan isku mar la soo gudboonaaday, Jirde markii uu gaadhiga soo
horjoojiyay ayaa isaga iyo Guray oo isna walaalo ay yihiin, waxay qaadeen
Baxnaan si ay u saaraan gaadhiga, markii ay saareen shidhka gaadhi noociisu
yahay (IZUZU), oo loo yaqaan (Siisoow), ayay Bilan oo soo joogsatay albaabkii
gaadhiga ku yidhaahdeen, “wuu bogsan doonaa Insha-Allah ee iska joog.”
Laakiin Bilan, iyada oo maqiiqan ayay gashay shidhkii
gaadhiga, waxaanay ku qabatay madaxii Baxnaan dhabteeda, Sado oo ay walaalo
yihiin Baxnan ayaa iyana la fuushay shidhkii, Bilan si ay u raacdo.
Bilan waxay sii hoos ah kolba shalmadeeda iskaga
tiraysay ilmo aanay celin karayn oo kolba soo dhaafaysa indhaheeda, waxaa
qalbigeeda ku soo dhacay in jacaylka ka dhaxeeya iyada iyo Baxnaan u lahaa
dhinacyo badan oo ka soo horjeeda oo uu ka mid ahaa Libaaxaa jidgooyada u galay
ee dhaawacay gacalaheedii Baxnaan, Bilan waxaa iskugu xigay habeenkii ugu
wanaagsanaa nolosheeda oo ay guri kula hoyatay Baxnaan iyo subaxii xigay oo uu
Baxnaankii ay jeclayd ku jiro xaalad caafimaad oo halis ah, intaa waxaa u sii
dheer Bilan waxay gaadhay go’aan ka dhan ah reerkoodii reer Gaas Saddexle,
gaar ahaan ededeed Ruun oo ay Bilan markii u dambaysay gurigeeda joogtay, ma
saadaalin karto sida ay talogoosashadan u arki karaan Bilan reerkoodu, waxaa
intaa u raacda iyada oo og in aad loo baadi-goobayo oo ay reerkooda dhib badani
gaadhayso si ay u hubiyaan halka ay ku sugan tahay Bilan, waxaase iyana jirta
waxaa u soo korodhay Baxnaan oo markii hore ay Bilan ku baratay codkiisa iyo
heesaanimadiisa ciyaaraha Hiddaha iyo Dhaqanka ah, hada waxay Bilan goob-joog ka
ahayd geesinamada uu Baxnaan kaga adkaaday Boqorkii Habar-dugaaga ee Libaaxa
ahaa markii ay is-haleeleen, waxay rumaysan tahay Bilan in dhaawacyadan ku yaala
Baxnaan ku gaadhay difaaca nafteeda iyo tiisaba oo haddii kale ay labaduba
halisgeli lahaayeen.
Arrintan dambe ayaa ah tiir bir ah oo ku dhisan
niyadda Bilan marka la eego mawqifka ay ku raacday Baxnaan iyo sida aanay uga
leebmi doonin.
cid waloo isku dayda inay ka leexiso jidka ay haysato
Bilan, waxa qudha ee hadda ugu daran Bilan waa caafimaadka Baxnaan oo ay u qabto
jacayl aanay cid kale ula sinayn.
Faysal
|
D |
oha (Haatuf) – Guddoomiyaha ururka UCID, Faysal
Cali Waraabe, ayaa xalay hadal u jeediyay dad ka tirsan jaaliyada reer
Faysal Cali Waraabe oo maalintii Isniintii dhoweyd
soo gaadhay caasimadda dalka Qatar ee Doha, waxa xalay ay Jaaliyaddu ku
martiqaaday kulan lagu qabtay Hudheelka weyn ee magaciisa la yidhaa Shaalimaar,
halkaas oo ay isugu yimaadeen tiro dad ah oo lagu qiyaasay 500 oo qof.
Guddoomiyaha UCID wuxuu munaasibaddan ka jeediyay
warbixin ku saabsan xaaladaha ka jira dalka
Wasiirka
xannaanada xoolaha
|
H |
arg (Haatuf):- Aqoon-isweydaarsi ahaa dood ku saabsan
sharciga xoolo-dhaqista ee Somaliland oo 6 maalmood ugu socday dhakhaatiirta
daryeelka xoolaha Somaliland oo ka kala yimid gobollada Somaliland isuguna jira
dhakhaatiirta xoolaha ee hadda gacanta ku haysa hawsha wasaaradda Xannaanada
Xoolaha iyo dhakhaatiirta xoolaha ee hadda iyagu iskood u shaqaysta iyo xirfad
yaqaanada sare ee hawlaha daryeelka xoolaha, waxaa aqoon-isweydaarsigaasi soo
agaasintay hay’adda VETAID ee Ingiriiska ah, ayaa shalay lagu soo gebogebeeyay
qolka kulanada ee hay’adda Gabood hay’adaha aan dawliga ahayn ee COSONGO.
Soo gebogebaynta aqoon-isweydaarsigaas waxaa ka soo
qaybgalay maamulka wasaaradda Xanaanada Xoolaha ee
Saleebaan Yuusuf oo ka hadlayay kulankii shalay ee
lagu soo gebogebaynayay shirkaas ayaa sheegay in dhakhaatiirta ka tirsan
wasaaradda Xannaanada Xoolaha iyo dhakhaatiirta sida gaarka ah uga hawlgala
daryeelak xooluhu in wax-qabadkoodu uu yahay mid u siman wasaarad ahaan oo ay
jirto wada-shaqayni.
Agaasimaha guud ee wasaaradaas ayaa isna sheegay in
sharcigan xannaanada xoolaha lagu turjimi doono Somali si uu u fududaado
fahamkiisu.
Agaasimaha waaxda caafimaadka ee wasaaradda Xanaanada
Xoolaha Dr. C/laahi Axmed Xasan ayaa isagu u sheegay wargeyska Haatuf in kooxaha
wareega ee daryeelak caafimaadku ay ka hawlgalaan kolba halka laga soo sheego
caafimaad-xumo la soo deristay xoolaha ee degaanada Somaliland, iyaga oo
baadhitaan ku sameey xaqaa’iqa xanuunada war ahaanta loogu keenay. Agaasime
C/laahi wuxuu intaa ku daray in ay dhowaan kooxahaas daryeelka caafimaadka
xoolaha ee wasaaradda Xanaanada Xooluhu ay ka hawlgaleen degaanku ku yaala
galbeedka iyo bariga
Dr. Maxamed Ismaaciil Ducaale oo ka mid ah
dhakhaatiirta xoolaha ee ka qaybqaadanayay aqoon is-weydaarsigaas shalay la soo
gebogebeeyay ayaa u sheegay Haatuf in hawlwadeenada daryeelka xoolaha iyo
dhakhaatiirtoodu ay ka hawlgalaan goobaha ay ka jiraan cuduro si weyn uga
dilaacay oo waxyeelo u leh xoolaha (Outbreak).
Xoolaha nool ee la dhaqdo ayaa ah ilaha koowaad ee
dakhliga iyo nolosha dadka ugu tirada badan ee Somaliland, laakiin waxaa muuqata
in aanay weli hirgelin barnaamijyo la taaban karo oo horumariya qaabka
dhaqashada xoolaha nool ee Somaliland oo ah mid gaboobay, taas oo saamayn ku leh
suuq u helida xoolaha la dhoofiyo iyo kor u qaadida nolosha dadka
xoollo-dhaqatada ah, waxaa iyana jirta duruuftii si dhab ah loogu hawlgelin
lahaa dhakhaatiirta iyo hawlwadeenada caafimaadka oo aad weli moodo inay ku
liidato hay’adaha xukuumadda Somaliland u qaabilsan xannaanada xoolaha, marka
la eego gargaarka la siin jiray xannaanada xoolaha. Dhinaca calanka ee dhulkii
la isku odhan jiray Somaliya ee wixii ka horreeyay 1988 iyo kaalmada hadda soo
gaadha Somaliland ee caalamka dhinaca daryeelka xoolaha ayaad moodaa in ay jirto
baahi loo qabo in la helo heshiisyo iyo gargaar dhinaca daryeelka xoolaha ah oo
lagu caawiyo xoolo-dhaqatada Somaliland, taas oo u baahan in marka hore la
aqoonsado dawladda Somaliland.
Wakhtigan casriga ah, dawladaha leh hababka kala
geddisan way qabtaan doorashooyinka, hase yeeshee doorashooyinkaasi ma wada aha
dimuqraadi.
Haddii aynu soo qaadano xukuumadaha shuuciga ah,
keli-taliska garabka midig iyo dalalka uu ka taliyo xisbiga qudhi, intuba waxay
muujiyaan doorasho ku sheeg aan daacad laga ahayn.
Haddaba si ay u xaalaystaan xukunkooda, qaarkood
waxay soo taagaan musharax keli ah ama liis gaar ah oo xukuumaddu soo gudbiso,
taas oo aanay jirin cid la loolamaysaa ama la kala dooranayaa.
Qaar ka mid ah doorashooyinkaas waxay xukuumaduhu
oggalaadaan in ka badan hal musharax, hase yeeshee waxay caadaystaan
cago-juglayn iyo cadaadis si ay u baqogeliyaan musharixiinta la tartamaya kuwa
ay xukuumaddu wadato. Qaar kale waxay soo gudbiyaan musharaxiin si dhab ah u
tartamaya laakiin Xisbi keliya ka soo wada jeeda.
Haddaba doorashooyinka sidaa u dhaca laguma tilmaami
karo in ay yihiin dimuqraadi.
3.1. Doorasho Dimuqraadi ah
a)
Doorashada dimuqraadiga ahi ma aha
in la codeeyo oo keliya, balse aa in ay noqotaa mid loo wada gudboon yahay, loo
dhan yahay oo loolan xaq iyo xalaal ahi dhaco. Taasi waa ta dadku ay u doortaan
xukuumadda talada u haysa iyaga oo u xor ah in ay u dhaliilaan si xor ah oo ay
baahiyaan dhaliishaas iyaga oo adeegsanaya qalabka warbaahineed ee
madaxa-bannaan.
b)
Doorashada dimuqraadiga ahi waxa
weeye mid ay dhammaan muwaadiniintu ay leeyihiin xoriyadda cabiraada ra’yiga,
xoriyadda isu soo ururka iyo in ay mucaaradku si cad oo badheedh ah u dhaliili
karaan dawladda. Doorasho dimuqraadi ahi maaha in mucaaaradku la dooran karo oo
keliya tiiyo mucaaridku xakamaysan yahay oo aanu xor u ahayn warbaahinta, isla
markaana aanu xor u bannaan bixi Karin una dhoola-tusan Karin waqtiyada ololaha
doorashadu socdo. Isla markaa xisbiga ama ururka talada haya waa in uu sharciga
iyo xeerka doorashooyinka ula siman yahay xisbiyada iyo ururada kale iyo
dhammaan mucaaradka, isaga oo aan marnaba ka faa’iidaysanayn awoodiisa
xukuumadeed kuna tagri falayn hantida qaranka sida gaadiidka iyo qalabka
warbaahinta ama is-gaadhsiinta.
c)
Doorashada dimuqraadiga ahi waa in
ay noqotaa mid muddaale ah, dimuqraaediyadu ma doorato madaxweyne, ama
keligii-taliye daa’im ah. Dadka ladoorto waa lala xisaabtamaa. Taa macnaheedu
waxa weeye qofku wuxuu haynayaa xilka loo doortay muddo cayiman, muddadaasi
marka ay dhammaato waa in uu ku soo noqdaa dadkii doortay si ay mar labaad u
doortaan ama ay xilka uga qaadaan haddii uu ka soo bixi waayo gudashadiisa.
d)
Doorasho dimuqraadi ahi waa in ay
noqotaa mid looo dhan yahay oo xor ah. Waxay doorasho xor ah noqon kartaa keliya
markay tahay mid aan cidina ka xakamaysnayn in ay ka qaybqaadato. Mahadhooyinka
dimuqraadiyada ugu waaweyn waxa ka mid ah halgankii kooxaha la takoori jiray,
kuwaas oo lagu takoori jiray hanti la’aan, midab, diin, qabiil, jinsi
(haweenimo) iwm. Haddaba iyada oo laga shidaal=-qaadanayo halganka
dimuqraadiyada, waa in doorashada dimuqraadiga ahi noqotaa mid loo dhan yahay,
dadka oo dhamina u siman yahay.
e)
Doorashada dimuqraadiga ahi waa
inay noqotaa saar ah sidii mudanayaashii golayaasha dhexe iyo degaan ee waqtigii
keli-taliskii Siyaad Barre. Balse waa inay noqdaan dad gudan kara xilka loo
doortay oo arrimaha dalkana ka doodi kara kana go’aan qaadan kara.
f)
Doorashada dimuqraadiga ahi kuma
koobna doorashada wakiilada iyo madaxda oo keliya. Hababka qaarkood waxa
shacbigu u codayn karaa go’aano ama shuruuc cusub oo afti loo qaadayo. Habkan
waa xisbiga talada hayaa soo gudbiyaa sharciyada uu doonayo inuu dhaqangeliyo.
Waxa kale oo go’aan ama sharci soo gudbin kara xisbiyada mucaaradka ah, amaba
tiro cayiman oo ka mid ah shacbiweynaha u diiwaangashan inay codeeyaan.
3.2.
Habsami u dhaqanka dimuqraadiyada iyo mucaaradka daacadda ah.
Dimuqrsaadiyada waxa kobciya oo dhidibada u aasa isla
xisaabtanka iyo qarsoodi la’aanta. Waxaa ka reeban shardigan qarsoodi
la’aanta qodob qudha oo muhiim ah, kaas oo ah codaynta qarsoodiga ah. Codaynta
qarsoodiga ahi waxay meesha ka saaraysaa doorashadu inay noqoto mid cadaadis iyo
caga-juglayn yeelata oo xakamaysa ikhtiyaarka codaynta ee qofka muwaadinka ah.
Doorashad xalaasha ahi waxay suurtogelisaa in qofku codkiisa ku dhiibto
hab-qarsoodi ah oo isaga ku kooban, isla markaana waxa si cad oo aan qarsooid
ahayn loo maamulayaa ilaalinta sanaaduuqda codka iyo tirinta waraaqaha cododka
oo si loo wada joogo loo tirinayo. Taasi waxay abuuraysaa in dadweynuhu kalsooni
buuxda ku aqbalaan go’aanka doorashada iyo in ay ku qancaan in xukuumadda ka
dhalata doorashadaasi ay tahay tii ay aqlabiyadda codbixiyeyaashu doorteen.
Doorashada kadib, marka xukuumadda la dhiso waxa soo
baxaya ugu yaraan hal xisbi oo mucaarad ah.
Bulshooyinka ku jira marxaladda kala-guurka ah, gaar
ahaan kuwii xukunku qori caaradii isku beddelay, waxa adkaata in dadku fahmaan
jiritaanka mucaarad daacad ah.
Mucaaradka daacadda ah waxa loo yaqaanaa mucaaradka
ka soo horjeeda xukuumadda markaa talada haysa, hase yeeshee dalka, distoorka
iyo dadweynahaba u daacada ah, waxa ay yaala mucaaradka iyo muxaafidkuba ka
midaysan yihiin ilaalinat danta duug ee dalka iyo dadka.
Dhammaan dhinacyada kala geddisan ee dimuqraadiyada
dhabta ahi waxay ka midaysan yihiin dhawrista xeerarka saldhiga u ah
dimuqraadiyada, iyaga oo ah dhinacyada ku tartamaya siyaasaddu aanay isjeclayn
haddana waa inay is-xaqdhowraan, dulqaad iyo ilbaxnimona muujiyaan, gaar ahaan
markay noqoto doodaha iyo isku-dhoolatusadka siyaasadeed ee waqtiyada tartanka
iyo loolanka siyaasadda.
Marka ay doorashadu dhammaato, xisbiga ama xisbiyada
laga badiyay waxay oggolaadaan go’aanka dadweynaha. Haddii dawladdii hore u
talinaysay ay dhacdo waxay si nabadgelyo leh u wareejisaa xukunka. cid kastaaba
ha badisee waxay labada dhinac heshiis ku yihiin wadashaqayn si loo xalliyo
wixii dhibaato ah ee yimaada, looguna wada-adeego danta guud ee dalka iyo dadka.
Qolada markaa mucaaradka noqotay iyaga oo kalsooni
buuxda ku qaba oo og inaanay naftooda iyo xorriyadooda toona khatar ku jirin
ayay heshiis ku yihiin muxaafidka iyo xukuumaddaba inay dhawraan dhammaan
mabaadiida dimuqraadiyadda iyo dawladnimadaba.
Marka waqtigii doorashadu soo dhawaato, waxay
xisbiyada mucaaradka ahi fursad u leeyihiin inay u tartamaan xukunka.
Soo ururiyoo doorashada dimuqraadiga ah micnaheedu ma
aha in loolan iyo halgan loo galo si loo noolaado, balse ujeedada loolanka iyo
tartanku waa u adeega dadka dalka iyo danta guud.
Markii uu galay liiskii
musharixiinta
|
B |
erbera (Haatuf):- Guddoomiyihii gobolka Saaxil, isla
markaana isagu ku magacownaa Duqa Magaalada Berbera Xasan X. Maxamed Warsame
(Xasan-Gadhweyne), ayaa wareejiyay labadaa xilba kadib markii uu galay liiska
musharaxiinta ee tartanka doorashooyinka ururada siyaasadda ee Somaliland.
Daboyaaqadii toddobaadkan ayuu Xasan X. Maxamuud
xilkaas ku wareejiyay Maxamed Axmed Xasan (Taalata Codle) oo noqonaya
Badhasaabka cusub ee gobolka Saaxil iyo Duqa magaalada Berbera xaflad ka dhacday
xarunta gobolka Saaxil.
Weriye C/raxmaan X. Daahir (Casaan) oo ka soo waramay
xil-wareejintaas ayaa sheegay in mas’uuliyiinta xilka la kala wareegay ay
halkaas ka soo jeediyeen hadalo isugu jira, mahad-celin iyo dardaaran
wada-shaqayn iyo inay ka soo qaybgaleen xil-wareejintaas saraakiisha iyo
shaqaalaha D/Hoose ee Berbera.
Xil-wareejintani waxay ka mid tahay xeerarka
doorashooyinka ee xusaya in mas’uulka haya xil ee is sharaxaa uu xilka tiriyo
muddo ka hor xilliga doorashada arrintan oo hada khusaysa doorashooyinka ugu soo
horreeya ee golaha degaanada Somaliland.
Hordhac:
Bisha Soon, waa bil uu Eebbe (sw) dhex yeelay fadli
aad u weyn. Bisha Soon waxaa loogu magac daray bishii qur’aanka, taasoo
macnaheedu tahay in qur’aanka la soo dejiyay bil Ramadaan., sida ku cad aayad
qur’aan ah. Waa bil uu Ilaah furo albaabada Jannada, uuna xiro albaabada
Naarta. Waa bil uu Ilaah (sw) ugu magac daray irid ka mid ah albaabada Jannada,
albaabkaasoo ay maalinta qiyaame ka soo geli doonaan dadka sooma. Waa bil abuura
midnimo iyo iskaashi. Haddaba, sidaa darteed asxaabtii Rasuulka (scw) ee
sharafta badnaa waxay ahaayeen kuwii si xiiso iyo farxad ku jirto ugu qaabila
bisha Ramadaanka. Aad ayeey u farxi jireen markay u dhalato bisha Soon, dhinaca
kalena waxay jeclaan jireen inuu sannadkoo dhammi noqdo bil Ramadaan, si ay uga
faa’ideystaan fadliga Soonka.
Macnaha luqadeed ee Soon:
Ereyga Soon waa erey asal ahaan carabi ah,
macnahiisuna waa hadal ka af-xirasho. Waxaana laga fahmi karaa oraahdii Alle
(sw) uu ku lahaa Maryama Bintu Cimraan (cs): " Waxaad tiraahdaa waxaan
Allaha Raxmaanka ku nadray (sharday) inaan hadalka ka soomo oo cidina lama
hadlayo maanta". Suuradda Maryama aayadda 26. Haddii aan ka eegno macnaha
xaqiiqada ay xanbaarsan tahay waa iyadoo laga af-xirto wax allaale wixii soonka
afuriya/buriya ee ficil iyo oraahba ah.
Qaybaha Soonka:
Soonku wuxuu u qaybsamaa labo qaybood, kuwaasoo kala
ah mid faral (waajib) ah iyo mid Sunno ah. Soonka waajibka ah ayaa wuxuu u sii
qaybsamaa ilaa saddex qaybood, waxayna kala yihiin:
Soonka bisha Ramadaan
Soonka kafaaro-gudka
Soonka sharadka (nadarka).
Xikmadda Soonka:
Lama soo koobi karo ujeedooyinka iyo xikmadda Soonka
ka danbeysa; waxaana ka mid ah in Illaah amarkiisa loo hogaansamo. In dadka ay
dareemaan gaajada iyo darxumada, si ay u xasuustaan khaaliqooda abuuray, sidoo
kale inuu ugu naxariisto fuqurada. Ujeedooyinka Soonka waxaa ka mid ah, inuu
Illaah dadka simo oo kan taliya iyo kan loo taliyo, maal qabeenka iyo kan
saboolka ay si wadajir u dareemaan gaajada oo ay wada sooman yihiin. Soonku
wuxuu dhaliyaa midnimo iyo sinnaan, is jeceyl iyo is kaashi, sidoo kale waa
cibaado laga doonayo qof kastoo ka mid ah muslimiinta, isagoo markaana buuxinaya
shuruudda Soonka.
Xukunka Soonka:
Soonku waa waajib sida laga fahmi
karo kitaabka qur’aank ah iyo Sunnada Nebiga (scw). Ilaah wuxuu qur’aankiisa
ku yiri: "Dadkii Alle rumeeyayow waxaa la idinku waajibiyay inaad soontaan
sidii dadkii idinka horeeyay loogu waajib yeelayba, waxaadna mudan tihiin inaad
dhowrsataan" (Suradda Al-baqara 183). Wuxuu kaloo Alle yiri: "Bisha
Ramadaan waa bishii la soo dejiyay qur’aanka, isagoo hanuun dadka u ah iyo
caddeyn oo hanuun iyo kala bixin (xaqa iyo baadilka) ah ee ruuxii jooga bisha
soon ha soomo, ruuxiise buka ama musaafir ah waxaa dushiisa saaran maalmo kale
soonkood, Ilaah wuxuu idinla doonayaa fudeyd ee idinlama doonayo culeys, waana
inaad dhammeystirtaan tirada, waynaysaana Ilaah wuxuu idinka hanuuniyay,
waxaadna mudantihiin inaad Ilaah ku shukrisaan" (Suradda Al-baqara 185).
Dhinaca Sunnada Nebiga (scw), waxaa jira axaadiis fara badan oo dhammaantood
caddeynaya waajibinimada soonka, waxaana ka mid ah xaddiis Dhalxa Binu
Cubeydillah uu yiri, waxaa Rasuulka (scw) weydiiyay nin, isagoo ku yiri:
"Rasuulkii Alloow waxaad ii sheegtaa soonka uu Alle igu waajib
yeelay?." Rasuulka (scw) ayaa wuxuu ku yiri: "waa bisha
Ramadaanka". Wuxuu misna yiri: "ma soon aan bisha Ramadaanka ahayn oo
la igu leeyahay ayaa jira?". Wuxuu yiri: "Maya, aan ka ahayn kaad
sunno ahaan u soonto". Haddaba, halkan waxaan ka fahamnay in soonku yahay
waajib aan dood ka taagnayn waajibnimadiisa, dhinaca kalena waxay culumada
Islaamka isku waafaqsanyihiin in qofkii si ula-kac-ahaan u diida waajibnimada
soonka uu gaaloobayo. Soonku waxaa la waajibiyay maalin isniin ah, ayna tahay
labada bisha Shacbaan sannadkii 2aad ee hijriga.
Shuruudda Soonka:
Soonku, wuxuu leeyahay shuruudo, oo haddii aanan lala
imaanin uu burayo soonku, waxaana ka mid ah:-
"Islaamnimo" Qofka Soonka laga doonayo waa
inuu Muslim yahay.
"Miyir qab" Qofka waalan waajib kuma aha
soonka.
"Qaangaar" Ilmo caruur ah lagama doonayo
soon ( hase ahaatee way fiican tahay haddii caruurta lagu tababaro soomidda
markay yar yihiin).
"Awoodid" Soonku waxaa loo banneeyay inay
afuraan ciddii aan awood u lahayn oo ay haysato dhibaato caafimaad iyo arrimo
kaleba. Dadkaasi aan awoodi karin waxaa loo qaybiyaa ilaa saddex qaybood oo kala
ah sida:
Kuwo loo banneeyay inay afuraan, hase ahaatee laga
rabo inay quudiyaan miskiin.
Qaar sidoo kale iyagana loo banneeyay inay afuraan,
ka dibna ay soonka qalleeyaan (gudaan), laakiinse aan quudinayn cidna.
Iyo ugu danbeyntii kuwo ay waajib ku tahay inay
afuraan, dabadeedna ay soonka gudaan.
Qaybta hore waa dadka da’da ah oo aan awoodda u
lahayn inay soomaan, kuwaasi waajib kuma aha inay soomaan oo waxaa loo fasaxay
inay afuraan, laakiin waxaa laga doonayaa inay quudiyaan miskiin (qof baahan)
maalin kasta oo Ramadaanka ka mid ah. "Kuwii Soonku dhibayay waxay bixin
quudin miskiin" Suuradda Al-baqara 184. Sidoo kale waxaa qabytan soo hoos
galaya qofka xanuunsan ee aan rajada laga qabin inuu bogsado. Waxaa kaloo ku
jira hooyada uurka leh iyo tan ilmaha nuujinaysa, waa haddii ay ula baqdo
nafteeda iyo tan cunuga inay quudaantaasi la timaaddo oo ay afurto. Qaybta
labaad oo ah kuwa loo baneeyay inay afuraan, isla markaana markii ay awood u
helaanna soonkii soo gudaan oo qalleeyaan, waxaa ka mid ah qofka xanuunsan ee
rajeynaya inuu bogsoodo, qofka safarka ku jira ee aan deganayn. Illaah kor
ahaayee wuxuu yiri " Qofkii idinka mid ahi oo xanuunsan, ama safar ku jira
waxaa korkiisa ah inuu soomo maalmo soonkood" Suuradda Al-baqara. Qaybta
ugu danbeysa ee ay waajib ku tahay inay afuraan, isla markaana ay soonka dib u
gudaan waa:- Haweeney inta ay ku jirta wakhtiga caadada iyo kan dhalmada, waa
Xaaraan in ay xilligaas soonto, waxaana laga doonayaa in ay soonto marka ay
daahirto.
Tiirarka Soonka:
Soonku wuxuu leeyahay labo tiirar oo asaas u ah
Soonka, kuwaasoo loo baahan yahay inuu qofka soomani la yimaado, waxayna kala
yihiin:- 1) Af-xirasho laga af-xirto cabidda iyo cuntada laga bilaabo goorta ay
qoraxda soo baxdo ilaa ay ka dhacdo. "Cuna oo cabba intuu ka muuqdo
liilanka cadi (waagu) kan madoow" (Suuradda Al-baqara aayadda 184).Tiirka
labaad waa niyadda, camal kastana waxaa shardi u ah niyad (ikhlaas) oo lama
aqbalayo camalka hadduusan niyad wadan. Aayada ku jira Suuradda Al-bayyina iyo
Suuradda Al-xaj ayaa qeexaya arrinkan. Sidoo kale, wuxuu Rasuulka (scw) xaddiis
ku yiri " Camal kasta waxaa saldhig u ah niyad, qof kastaana wuxuu leeyahay
wixii uu niyooday". Qofka soomani waxaa laga doonaya inuu niyeysto soonka,
ka hor inta ayan qoraxda soo bixin maalin kasta. Waxaa kaloo la yiraahdaa, waxaa
qofka ku filan niyadda uu niyeysanayo maalinta ugu horeysa ee uu niyoonayo
soomidda bisha soon oo dhan. Xafsa hooyada Mu’miniinta waxay Rasuulka (scw) ka
werisay inuu Rasuulka (scw) yiri "Qofkaan kulmin niyadda (niyadda iyo
go’aanka ah in la soomo) ka hor fajarka uma sugaanin oo ma laha soon".
Waxyaallaha buriya soonka:
Waxaa loo qaybiyaa waxyaabaha soonka buriya ilaa labo
qaybood: Qaybta koowaad oo ah in si ula kac ah loo cuno cunto ama loo cabo
cabitaan; sidoo kale is matajin ula kac ah, caadada ama dhiiga dhalmada, ruuxa
sooman oo niyeysta inuu afuro. Waxaa kaloo ka mid ah waxyaabaha buriya soonka
qofka oo gacantiisa isaga keena biyaha shahwada (siigada).
Qaybta labaad ee buriya soonka, isla markaana
waajibiya in la qalleeyo soonka, sidoo kalena waajibiya in lala yimaado kafaaro
gud ayaa waxaa ka mid ah galmada labada is qabta ee maalinta Ramadaanka. Kafaaro
gudka halkan aan ku xusnay waxaa si tartiib leh u sheegtay aayad qur’aan ah
sida qofka u galmooday xaaskiisa maalin soon ah, waa inuu xoreeyaa addoon
(addoonsi wax la yiraahdo maanta ma jiraan, allahu aclam)), haddii uu awoodi
waayo waa inuu soomo labo billood oo isku xiga, hadduu awoodi karin waa inuu
quudiyaa lixdan masaakiin. Qofkii xaaskiisa u gaalmooda labo jeer maalin
ramadaan ah qofkaasi waxaa laga doonayaa hal jeer kafaaro-gudkeed, gabadhiina
laguma leh kafaaro-gud (waa sida uu qabo Imaam Al-Shaafici). Qofka uma bannaana
inuu u galmoodo xaaskiisa maalmaha Ramadaanka, hase ahaatee way u bannaan tahay
galmada habeenka.
Sunnooyinka Soonka:
Soonku wuxuu leeyahay sunnooyin fara badan oo ay
habboon tahay in lala yimaado. Waxaa ka mid ah sunnada Soonka in la de-dejiyo
afurka, isla markaana la dib dhigo Suxuurta. Rasuulka (scw) wuxuu yiri
"Dadka kheyr kama suulaan inta ay dedejinayaan afurka, ayna dib u dhigayaan
Suxuurta". Waxaa kaloo ka mid ah sunnooyinka Soonka in marka la afurayo
lagu billaabo xabbado timir ah, Rasuulkuna (scw) sidaa ayuu sameyn jiray. Waxaa
kaloo ka mid ah Sunnooyinka Soonka, in la duceysto kolka la afurayo, waana
wakhtiyada ay u badan tahay in la aqbalo ducada. In la sameeyo cibaado badan
sida Salaadaha sunnada, bixinta sadaqada iwm. Bisha Soon wuxuu Illaahay
dhexdeeda yeelay denbi dhaaf uu u denbi dhaafo addoomadiisa u hogaansama isaga,
xoreynta Naarta iyo Naxariis uu naxariisto. Waxaa ku jira habeennada Ramadaanka,
habeen ka kheyr badan 1000 billood, waana habeenka Leylatul-qadri. Sunnooyinka
Soonka waxaa ka mid ah in habeenka Ramadaanka la badiyo ducooyinka iyo akhriska
qur’aanka. Waxaa kaloo ka mid ah in masaajidyada lagu ictikaafo (negaado)
maalmaha Ramadaanka, gaar ahaan tobanka ugu danbeeya bisha Ramadaan. Culumadu
waxay sheegaan in habeenka laytalu-qadriga ku jiro tobanka ugu danbeeya
Ramadaanka.
Ibraahim Salah
QISADII BAXIIRA
Markuu Rasuulka SCW 12 sano jirey ayaa adeerkiis
Abii-dhaalib iyo rag kale oo qureysh ka mid ah ay safar ugu kicitimeen dhinaca
Shaam, wuxuu markaa Rasuulku scw ka codsadey adeerkiis inuu raaco, adeerkiisna
waa uu ka yeelay. Dabadeed markuu safarkii baxay waxaa uu sii maray meel la
yiraahdo Busra oo ay safarrada qureysheed ee Shaam u socda sii mari jireen uuna
degganaa nin raahib (suufi) ahaa oo Baxiira la oran jiray heystayna diinta
masiixiga, cilmina u lahaa waxyaalihii uu ilaahay ku sheegay Tawreet iyo Injiil.
Ninkaas raahibka ah safarrada qureysheed waa ag mari jireen danna kama geli
jirin; laakiin maanta waxaa uu arkay calaamooyin ku saabsan wiilkan yar oo
safarka la socda, calaamooyinkaas oo kutubtii hore lagu sheegay, markaas ayuu
ninkii martiqaad u sameeyey safarkii oo dhan. Waa ay la yaabeen waxayna
yiraahdeen "weligayo waannu ku ag mari jirney martiqaadna nooma aadan samyn
jirin ee maanta maxaa jira?", wuxuu ku yiri waa sax laakiin marti baad
tihiine imaada. Markii ay u yimaadeen wuxuu yiri "Ma cid baad ka soo
tagteen?", waxay ku jawaabeen yar ayaannu rarkii uga soo tagnay. Baxiira
ujeeddadiisu waxay ay ahayd wiilka yar markaasu ku yiri "u yeera
wiilka".
Markii la qadeeyey ayuu Baxiira su'aal weyddiiyey
Abii-dhaalib oo uu ku yiri "wiilkan mxaad u tahay"? wuxuuna ugu
jawaabey "Aabbe ayaan u ahay". Baxiira waxa uu yiri "suurogal
maaha in wiilkan aabbihiis nool yahay ee maxaad u tahay?". Abii-dhaalib
waxaa uu yiri "Adeer baan u ahay", intaa ka dib Baxiira wiilkii ayuu
gees ula baxay wuxuuna weyddiiyey su'aalo, ugu dambeyntiina wuxuu ka arkay
khaatumkii nebinimda oo nabiga scw garbihiisa dhexdooda ku yaalley.
Baxiira wuxuu ku yiri Abii-dhaalib "wiilkani arrin weyn ayuu yeelan doonaa,
waxa aan anigu ka fahmeyna haddey nimanka yahuudda ihi ka fahmaan waa ay
dilayaan ee ku celi magaaladiisii kana ilaali yahuudda", Abii-dhaalib
markii uu alaabtiisii soo gateyba si degdeg ah ayuu ugu soo rogmaday Makka.
Markaas ka dib waxaa uu Rasuulku SCW Makka ka baxay hal mar oo kale illaa
hijrada laga gaarey. Rasuulka SCW markuu soo barbaaray waxa uu bilaabey inuu
buuraha Makka adhiga ku ilaaliyo
GUURKII KHADIIJA
Markuu Rasuulka SCW 25 sano gaaray wuxuu guursaday
Khadiija bintu Khuweydlad. Khadiijo waxay ahayd qof maalqabeen ah quruxna leh oo
ka sheegganayd haweenkii qureysheed, waxayna da'deedu ahayd markaas 40 sano. Ka
hor waxay soo guursatay nin ay laba carruur ah u soo dhashay. Khadiijo maalkeeda
ayay hadba qof u dhiibi jirtey si uu ugu tijaareeyo waxayna wax ka siin jirtey
faa'iidada. Waxay maqashay Maxammed binu Cabdullahi scw runtiisa, dabeecaddiisa
wanaagsan iyo ammaanadiisa oo Makka oo dhan caan ka ahayd oo loogu magac daray
loona bixiyey Maxammed Aammiin. Markaas ayey u yeertay Nabiga SCW una soo
badhigtay inuu xoolaheeda maanta u tijaaro geeyo. Rasuulka SCW waa uu ka yeelay
oo tijaaradii ayuu qaaday, waxayna ku dartay wiil u joogey oo la yiraahdo
Maysara. Nabiga SCW iyo Maysara waxay xoolihii u qaadeen Shaam halkaas oo
uu Nebiga SCW ku soo iibiyey xoolihii uu kexeeyey isla markaasna wuxuu soo gaday
wixii Makka looga baahnaa. Faa'iido aad u badan ayuu Nebiga SCW Khadiijo u soo
hooyey taasoo u keentay kalsooni dheeraad ah iyo in ay aragtay ammaanadii iyo
akhlaaqdii Rasuulka SCW.
Maysara wuxuu u sheegay Khadiijo waxyaabo mucjiso ah oo uu Nebiga SCW ku arkay,
sidaa daraadeed Khadiijo markay ka aragtay Nebiga SCW arrimahaas iyo waxa la
midka ah, waxay Rasuulka SCW u soo bandhigtay iney is guursadaan. Rasuulka SCW
wuxuu la soo tashaday adeerradii wayna ka aqbaleen weyna u dooneen oo labadii
eheyl ayaa isku yimid, halkaas ayaana Rasuulka SCW loogu meheriyey Khadiijo.
Khadiijo, oo uu Nebiga SCW qabay ilaa uu 50 sano
dhaafay, waxay Nebiga SCW u dhashay carruurtiisa oo dhan marka laga reebo
Ibraahim oo ay dhashay Maariyatul Qibdiya. Waxayna Nabiga carruurtiisu ahaayeen
saddex wiil oo la kala oren jirey: Ibrahim, Qaasim iyo Cabdullaahi (oo la oran
jirey Dayib iyo Daahir) iyo afar gabdhood oo la kala oran jirey: Seynab, Ruqiyo,
Ummu-khalthum iyo Fadumo. Saddexda wiil wey saqiireen hase yeeshee gabdhihii way
hanaqaadeen oo islaamka ayey la kulmeen weyna wada islaameen.
Gabdhaha waxaa loo kala guursaday sidatan: Seynab
waxaa guursaday Abil Caas; Ruqiya iyo Ummu-kalthum waxaa kala guursaday laba
wiil oo Abii lahab oo Nebiga SCW adeerkiis ahaa uu dhalay. Ninkaas oo Rasuulka
SCW aad u dhibay caqabadna ku noqday dadkii iney islaamka qaataan ayaa markay
soo degtay suuratu lahab wuxuu, Abii lahab u yeedhay labadiisii wiil wuxuuna ku
yiri: "u fura Maxammed labadiisa gabdhood" wayna fureen ka dibna waxaa
labadii gabdhood iska daba guursaday Cismaan binu Cafaan oo ay labadiiba ka
dhinteen; Faadumo waxaa iyada guursaday Cali bin Abii Daalib oo ahaa Nabiga scw
ina adeerkiis.
Nebiga SCW carruurtiisa oo dhan way ka wada hor
dhinteen Faadumo oo lix bilood ka dambeysey maahane, waxaana carruurtiisa ugu
waynaa Qaasim, waxaa ku xigtay Seynab, waxaa ku xigtay Ruqiya, waxaa ku xigtay
Umu-kalthum, waxaa ku xigay cabdullaahi oo ugu yaraa bah khadiija. Rasuulka scw
carruurtiisu waxa ay dhasheen Nabinimada ka hor Cabdullaahi iyo Ibraahim
maahane, Cabdullaahi waa la isku khilaafaa in uu nabinimada ka hor dhashay iyo
in uu ka dib dhashay, waxaase loo badan yahay in uu Nabinimada kadib dhashay.
Ibraahim isagu wuxuu ku dhashay madiina sannadkii 8aad ee hijriga waxaana
dhashay maariyatul qibdiya saan soo tilmaanayba.
xaaadda
cakiran ee shirka Kenya iyo
|
K |
enya (Haatuf) -
Jaamac
Cali Jaamac ayaa shalay mar kale debedda looga saaray shirka dib-uheshiisiinta
kooxaha Somaliya ee ka socda
magaalada Eldoret ee dalka Kenya, waxayna taasi qayb ka tahay hirdan iyo
ismaandhaaf xoog leh oo waqtigan xaadirka ah ka aloosan shirkaa, laakiin arinta
Jaamac Cali Jaamac waxay si gaar ah u khusaysaa C/laahi Yuusuf, taas oo uu
C/laahi Yuusuf leeyahay xaaraam aniga iyo Jaamac shirka ma soo wada fadhiisan
karno, waayo anigaa Puntland ka taliya. Sidoo kale Col. Shaatiguduud iyo Aadan
Madoobe oo labaduba ah laba hogaamiye-kooxeed oo ka soo jeeda Raxan-weyn ayuu
iyagana ka dhexeeyaa loollan siyaasadeed, iyadoo uu mid waliba goonidiisa u
leeyahay aniga wax halayga waydiiy talada Raxan-weyn. Laakiin taasi kuma koobna
meel qudha ee guud ahaan waa loollan gudaha ah oo degaan walba goonidiisa uga
taagan.
Shirku waxa uu hadda ku jiraa wejigii labaad, hase
yeeshee guud ahaan shirkaa waxa hadheeyey loollan iyo ismar-waa xoog leh, iyadoo
aad moodo inuu loollanku mar-ba marka ka sii dambaysay sii xoogaysanayo, waxayna
taasi keentay inay marba kooxi ka dareerto shirka.
Ajandaha hadda muranka xoogga lihi ka taagan yahay
waxa uu yahay saami-qaybsiga guddiyo ka kooban ilaa 6 guddi oo la doonayo inay
soo naaqishaan, iskuna soo duba-ridaan ajandayaasha dib-uheshiisiinta ee aayaha
Somaliya, sida: Hub ka dhigista, Maaraynta mushkiladda dhulalka la kala haysto,
Dhismaha dawlad sal-balaadhan oo Somaliya ah, Diyaarinta distoor ku salaysan
nidaam-dawladeed ku dhisan hab federal ah oo ay yeelato Somaliya iyo weliba
qoddobo kale, laakiin arinta samaynta guddiyadaasi waxay noqotay mawduuc la isku
mariwaayey oo ay shirgudoonka iyo dhinacyada shirka daadihinayaa faraha kaga
gubteen.
Inkasta oo ay kooxaha Somaliya ee shirka fadhiyaa
kala duruufo iyo danno duwan yihiin oo ay arintoodu marba midab keenayso, hadana
marka la eego loollanka waqtigan xaadirka ah taagan waxa loo kala saftay laba
garab oo waaweyni, kuwaas oo uu garab ka mid ah horkacayo hogaamiyaha
maamul-goboleedka Puntland, C/laahi Yuusuf Axmed, waxaana raggga garabka C/laahi
raacsan ka mid ah, Shaatiguduud, Janaraal Morgan, Cabdilaahi dheere oo Jawhar ka
taliya iyo qaar kale. Sidoo kale garabka kale oo ka kooban Kooxda maamulka Carta
iyo 8 hogaamiye-kooxeed, waxaana ka mid ah hogaamiye-kooxeedyadaa Cismaan Caato,
Adan Madoobe (Raxan-weyn ka mid ah) iyo xulafada la yidhaahdo Isbahaysiga
dooxada Jubba ee ka taliya Kismaayo.
Marka laga yimaado guddiyada lixda qaybood ah oo ay
tiradoodu gaadhayso ilaa 90 xubnood waxa kale oo uu iyana buuq weyni ka aloosmay
xaddiga ergooyinka ee shirka lagu soo reebay, taas oo ay weli xiisadi ka taagan
tahay, ilaa 1000 Ergay ayaa shirka iska soo xaadiriyey, laakiin ilaa 362 ergay
ayuu shirgudoonku ka soo reebay inta kalena waa laga saaray shirka.
Salaasadii toddobaadkan waxa dhacay murankii ugu
xoogga badnaa, waxaana hoolka shirku ka socday dood kulul oo faraha la iskaga
gubtay, wuxuuna murankaasi socday 24 saacadood oo aan loo kala kicin (Min 8:00
subaxnimo—8:00 subaxnimo ee kale). Laakiin arintu may soo afjarmin ee
ismariwaagu weli wuu taagan yahay.
Labada garab ee ay u qaybsan yihiin kooxaha shirka
fadhiyaa markii laga hadlayey xulidda guddiyada waxay madasha ka soo kala
jeediyeen laba rayi oo iska soo horjeeda, taas oo uu garabka C/laahi Yuusuf soo
jeediyey inay shirgudoonku la wareegaan soo xulista guddiyadaa, halka ay garabka
kalena taa gaashaanka ku dhufteen, soona jeediyeen inay guddiyadaa Somalidu
dhexdeeda iska soo doorato ama iska soo xusho.
Xiisadda iyo ismariwaaga siyaasadeed ee shirka
Eldoret ka ooggani keliya ma aha ajandaha saamiqaybsiga guddiyada iyo ergooyinka
shirka, laakiin waxa jira arimo badan oo huursan, taas oo ay cid waliba doonayso
inay u sii weel samaysato, tasina waxay keentay loollan xoog leh oo cidiyo ku
dagaallan ah.
Ugu yaraan saddex qaybood oo waaweyn ayaa loo qaybin
karaa nuxurka dagaalka siyaasadeed ee ka dhex-ooggan hogaamiyayaasha iyo kooxaha
siyaasadeed ee ku hirdmaya Somaliya, kuwaas oo kala ah: Ta hore waa loollan
loogu kala dheeraynayo awoodda xukunka ee Somaliya, taas oo ay xulafo waliba
goonideeda u doonayso inay mindida daabkeeda qabato, ta labaad waxay tahay
loollan dhinaca dhulka iyo xuduudaha dalka ah, taas oo ay xulafo waliba u
halgamayso inay gacanta ku qabato ama yeelato inta badan maamul-goboleedyada iyo
gobolada istaraatijiga ah ee Somaliya iyo ta saddexaad oo noqonaysa loollan
dhinaca isirka ah, taas oo la doonayo in la isku riixo awood dhinaca qabiilka
ah, laakiin inkasta oo ay taasi jirto, haddana loollanka hadda Eldoret ka
taagani waxa uu ku salaysan yahay xulafooyin iyo isbahaysi aad moodo inay dano
gaar ahi israaciyeen. Tusaale ahaan isbahaysiga la magac baxay dooxada Jubba
waxay cududoodu ka soo kala jeedaa Habar-gidir iyo Mareexaan, sidoo kale C/laahi
Yuusuf iyo Janaraal Morgan iyo Weliba Kornayl Shaati guduud ayaa iyaguna u
halgamaya inay gacanta ku dhigaan Kismaayo.
Doodda socotay maalintii salaasadii waxay
hogaamiye-kooxeedyada iyo siyaasiyiinta shirkaa ka qayb gelaysaa isku
dhaafsadeen doodo kulul oo aan waxba la isku hambayn, waxaana doodahaa laga
milicsanayey dareemada iyo mawaaqifta siyaasadeed ee ay kala qabaan kooxaha iyo
xulafooyinka shirka ku hirdamayaa.
“Gobolka Sool iyo Sanaag waxay ka tirsan yihiin
Somaliland, adiguna kama talisid, xataa Gaalkacayo ma joogaysid hadii cadaalad
iyo nabad la waayo”sidaa waxa yidhi Cismaan Xasan Cali (Caato) oo la
hadlaya C/laahi Yuusuf.
“Kismaayo waxa igu haysta nin Caabud-waaq u
dhashay”sidaana waxa yidhi Janaraal Morgan oo la hadlaya Col.Barre Hiiraale oo
ka mid ah taliyayaasha isbahaysiga hadda Kismaayo ka taliya, isaga oo la
hadlaya, laakiin Co. Barre Hiiraale oo u jawaabaya Janaraal Morgan ayaa isna
yidhi “Waa runtaa oo waan u dhashay Caabud-waaq, laakiin adiguna (Morgan)
waxaad u dhalatay Qardho (Puntland), dhulkana waxa nagu aaminay dadkii lahaa,
ilaa inta dawlad Soomaaliyeed la helayona waxaanu ka ilaalinaynaa dadka Morgan
oo kale ah”.
Inkasta oo uu loollanka hadda oogani u muuqdo kooxo
iyo xulafooyin siyaasadeed oo isu bahaystay dano siyaasadeed, hadana waxaan
iyana qarsoonayn loollan-siyaasadeed xambaarsan halganka reernimada, waxaana
jeegaanta loollanka iyo hirdanka siyaasadeed ee reernimada ka dhex-muuqda
qabiilooyin waaweyn, sida: Hawiyaha, Daaroodka, Raxan-weynta iyo weliba beelo
yar yar oo la isla jiidhay, sida. Jareerta, biyomaalka, cad-cadka, Garraha iyo
qaar kale.
Dhinaca koonfurta shishe ee Somaliya meesha ugu weyn
ee gacan ku haynteeda sida weyn loogu loollamayaa waxa weeye Marsada Kismaayo ee
ay hadda gacanta ku hayaan isbahaysiga dooxada Jubba, halka uu sannado oo hadda
ka horaysay ka talinayey Janaral Morgan, laakiin hadana xulafada C/laahi Yuusuf
iyo Janaral Morgan waxay u halgamayaan sidii ay mar labaad gacanta ugu dhigi
lahaayeen marsada Kismaayo iyo degaamada ay xukunto.
Dhinaca kale sida ay tibaaxayaan wararka iyo xogaha
shirkaa u dhuun-daloolaa waxa dareenkeedu taagan yahay cidda noqonaysa hogaanka
sare ee dawladda la damacsan yahay inay Somaliya yeelato, waa hadii uu shirkaasi
noqdo mid naajaxa, iyadoo ay dawladaha urur-goboleedka IGAD iyo dawladaha reer
galbeedka ka go’an tahay inay ilowba dawlad Somaliya u talisa halkaa ku soo
dhisaan. Sidaa darteed wararka qaarkood ayaa tibaaxaya inay dawladaha shirka
daadihinaya qaarkood C/laahi Yuusuf u wadaan inuu noqdo Ra’iisal-wasaaraha
dawladda la damacsan yahay in shirkaa lagu soo dhiso, sidoo kale waxa jagada
madaxweynenimada lala hadal hayaa ninka la yidhaahdo Maxamed Caddow oo ah ninkii
shirkii Jabuuti madaxweynenimada kula tartamay C/qaasin Salaad, laakiin taasi
waa gacan uur ku jirta, waxayna ku xidhnaan doontaa sida ay istaraatijiyadooodu
u guulaysato ururada iyo dawladaha shirka daadihinaya, iyadoo ay wararka iyo
xogaha shirkaa u dhuun-daloolaa saadaalinayaan inuu shirkaasi ka duwanaan doono
shirarkii ka horeeyey, taas oo la leeyahay ku talo galku waxa weeye inay shirkaa
wax ka soo baxaan, iyadoo taa macneheedu yahay in ugu yaraan la dhiso dawlad.
|
H |
argeysa (Haatuuf): Dhismaha ku
yaal badhtamaha magaalada Hargeysa oo hadda ah xarun caafimaad, horena loo odhan
jirey xarunta dadweynaha (Civil Center) ayaa shalay hawl-wadeenadii caafimaadka
ee halkaa ka shaqayn jirey lagu war-geliyey inay ka urursadaan, waxayna taasi ka
dambaysay markii ay dawladdu dhismahaa siisay dad qof
dadweyne ah.
Sida ku cad qoraal ka soo baxay xafiiska maayarka
Hargeysa waxa meeshaa laga dhigayaa bakhaar ganacsi, sidaa darteed waxa uu
qoraalka ka soo baxay xafiiska maayarka Hargeysa amrayaa in meeshaa lagu
wareejiyo cidda la siiyey, laakiin qoraalka kuma cadda magaca qofka la siiyey,
waxayse wararka arintaa la xidhiidhaan tibaaxayaan in la siiyey ganacsatada yar
yar ka mid ah.
Sheekada la xidhiidha in goobtaa la siiyey qof
dadweyne ah waxay hadal haynteedu ku sinayd ilaa sannadkii 1997-kii, waxaana
jirey amaro iska soo daba baxay oo daboolka ka qaadayey in goobta la siiyey qof
dadweyne ah, loona bedelayo goob ganacsi, halkii ay ka ahayd xarun caafimaad,
amaradaasina waxay ka soo kala baxeen wasaaradda caafimaadka iyo maamulka
dawladda hoose, laakiin sida ay wararku sheegeen marar dhawr ah ayaa la hakiyey
amaro laga saaray. Sidaa darteed maayarka cusub ee Hargeysa, Axmed Maxamed
Maxamuud (Axmed-dheere) isaga oo tixraacaya qoraalo oo sheegaya in dhismahaa la
siiyey qof dadweyne ah ayuu hadda soo saaray amar kama dambays ah oo uu
maamulayaasha iyo booliska dawladda hoose ku farayo inay amarkaa fuliyaan, isaga
oo dhinaca kalena amarkaa ogaysiiyey dhinacyo ay ka mid yihiin: Labadiisa
maayar-xigeen, xoghayaha dawladda hoose iyo isu duwaha wasaaradda caafimaadka
gobolka Hargeysa.
Qoraalkaasina waxa uu u dhignaa sidan:
“Tixraac warqadda Lr. WGL/694/97 ee 27-kii May 97
ujeedadeeduna ahayd warbixin Lr./F/29, kana soo baxday xafiiskii xoghayihii hore
fulinta dawladda hoose ee Hargeysa iyo warqadda kale ee Lr:XMDH/H-09/01 ee
28-kii Febarweri, 2001 ujeedadeeduna ahayd soo jeedin, kana soo baxday guddiga
farsamada dhulka ee maamulkii hore iyo go’aanka kale ee LR:XDH/H-3742/01ee ay
ujeedadeedu ahayd warbixin bakhaar, kana soo baxday Chief Engineerka dawladda
hoose ee Hargeysa iyo go’aanka kale ee LR:41/01 ee Nofembar1, 2001,
ujeedadeeduna ahayd go’aan guddi fulineed, kana soo baxday guddiga fulinta
maamulkii hore iyo warqadda LR:MOHL/100/1.00/ ee March1, 2001, ujeedadeeduna
ahayd fulin go’aan ka soo baxay wasiirka wasaaradda caafimaadka oyo warqadda
kale ee ka soo baxday isuduwaha caafimaadka gobolka Hargeysa.
Sidaa darteed anaga oo ka duulayna dhammaan
dhukumantisyadaa kor ku xusan waxaan farayaa masuuliyiinta ay warqaddani sida
tooska ah ugu socoto inay fuliyaan amarkaa, una furaan goobtaa, sharcigana
waafajiyaan, isla markaana loo dhamaystiro dhukumantiga sharciga ah”ayuu
maayarku ku soo xidhay qoraalkiisa.
Dhismahan oo hadda ahayd xarun xanaanada dhalaanka
iyo hooyada (MCH), waxa mar deganaa oo ay xarun caafimaad u ahayd Dr-Bulxan,
hase yeeshee markii dambe wuu ka baxay, waxaana la wareegtay dawladda, gaar
ahaan wasaaradda caafimaadka.
|
H |
argeysa (Haatuf): Wasiirka cusub
ee wasaaradda boosaha iyo isgaadhsiinta, C/laahi Cumar Cige (C/laahi cadde) ayaa
shalay istiqaalad u gudbiyey madaxweyne Daahir Rayaale Kaahin, sidaana waxa uu
ku cadeeyey qoraal ku socod siiyey madaxweynaha, kaas oo ku codsanayo shaqo ka
fadhiisad.
Mudane C/laahi Cadde waxa uu qoraalkiisa ku sheegay
inuu sabab caafimaadkiisa la xidhiidha isaga casilay xilka, wuxuuna qoraalkiisa
ku yidhi “Mudane madaxweyne waxaan si xushmad leh kuugu soo gudbinayaa codsi
Istiqaalad , taas oo ay sababtay xaalad caafiimaad, taas oo aan markii hore uga
waabtay xilkii aan hayey oo ahaa xil balaadhan iyo waqtiga oo u baahnaa dhabar
adayg iyo adkaysi.
Mudane madaxweyne Dalkeenu waxa uu u baahan yahay
talo-wadaag, iskaashi, iski duubnaan iyo inuu nin waliba halka uu joogo heegan
uga ahaado xilka Qaranka ee dhamaanteen ina wada saaran. Sidaa darteed waxaan
kuu ballanqaadayaa inaan mar walba diyaar u ahay wixii talo, tusaale iyo hiil-ba
aad iiga baahato adiga iyo cidii kale ee dalkan xil qaran u haysa”ayuu ku
xidhay qoraalkiisa. Laakiin mdune C/laahi Cadde waxa uu istiqaaladiisan ku
dhawaaqay dhawr maalmood ka dib
markii laga wareejiyey jagadii wasaaradda daakhiliga ee hore u heyey, loona
bedelay wasaaradda daakhiliga, sidaa darteed waxa uu istiqaaladiisa badka soo
dhigay, isaga oo aan xataa la wareegin xilkii wasaaradda loo bedelay, taas oo
hadii dhinac kale laga eego la odhan karo malaa waxa uu qawadey wasaaradda
qarrada yar ee loo bedelay.
Taliye NO:53:
Taliyahani isaga oo ka waramay sidii loo dilay Janaraal Ba’alu Girma waxa uu
yidhi “Nin ay muddo dheer aqoon isu lahaayeen Ba’alu oo ahaa wasiirka
gaashaandhigga, Mulgeeta Lule ayaa nin C.I.D-da u shaqayn jirey oo la odhan
jirey Shamalis Sangaw u sheegay inuu gudoomiyuhu (Mingistu) doonayo. Laakiin
Shamalis Sangaw ayaa markii ay fariintu soo gaadhay aniga ii yimi oo igu yidhi
“Miyaad garanaysaa sababta uu ii doonayo gudoomiyuhu”, waxaana ugu jawaabay
“Ma garanayo sababta laguu doonayo”, ka dibna wuu iga tegay, waxaana lay
sheegay inay Shamalis iyo Mingistu in badan wada sheekaysanayeen oo ay aad isugu
raageen maalintaa oo ay xataa wada wada qadeeyeen. Hase yeeshee markii ay soo
sheeko dhamaysteen ee uu ka soo laabtay ayuu Shamalis Sangaw I soo maray,
wuxuuna igu yidhi “Gudoomiyuhu wuxuu ii doonayey inuu iga waraysto
Ba’alu”, waxaan markaa ugu jawaabay “Aniga maxaad iigu sheegaysaa, orodoo
isaga (Ba’alu) u sheeg. Laakiin maalintaa habeenimadeedii waxaan maqlay in
Ba’alu Girma ay C.I.D-du kaxaysatay, wax yar ka dibna waxa C.I.D-da ka soo
baxday waraaq la leeyahay Ba’alu Girma maadaama uu baxsaday hala soo qabto.
Anigu waxaana aaminsahay in colaadda uu Mingistu
ninkaa (Ba’alu) u qaaday inuu geliyey Shamalis Sangaw iyo Tasfaaye Welda
Salaase.
Ba’alu Girma waa la dilay, waxaana dilkiisa fuliyey
Tasfaaye, waxaana amarka dilka soo bixiyey Mingistu.
Tasfaaye anigu ma jecli, laakiin waxa uu ahaa nin
Mingistu aad ugu daacad ah, isla markaana waxa uu ahaa nin dadka iyo dalkaba
aqoon badan u leh (Intelligence), sidoo kalena laga soo bilaabo ilaa markii uu
Mingistu talada qabsaday waxa uu ahaa ciidanka nabad sugidda.
Ninka la yidhaahdo Janaraal Taariku Layna waxa uu
berigii hore taliye u ahaan jirey Mingistu, aadna wuu u cadaadin jirey Mingistu
xiliga uu taliyaha u ahaa, wuxuuna Taariku ahaa sarkaal aqoon badan leh, laakiin
Mingistu taa kama cafiyin, wuuna dilay markii dambe ee uu talada qabsaday,
waxaana taageerayaasha Mingistu ka maqlay “Taariku waxa loo dilay fal
musuqmaasuq”, laakiin meel uu lacag heloba ma joogin Taariku, sidaa darteed
taasi marmarsiinyo ayuun bay ahayd iska ahayd ee sababta dilku waa wax kale,
wayna iska cadahay. Tusaale ahaan maalin maalmaha ka mid ah Mingistu waxa uu
Taariku ku yidhi “Adigu ma lihi karti aad wax ku hogaamiso”.
Maalin maalmaha ka mid ah Mingistu waxa uu Taariku ka
hadlayey inka badan saddex saacadood, waxaana ereyadiisa ka mid ahaa “Iska daa
in xil muhim ah oo dawladeed loo dhiibo’e xataa may ahayn in taliye looga
dhiggo guutada Naadaw”, laakiin ninka uu Mingistu leeyahay karti ma lahayn
waxa uu ka mid ahaa ragga ugu aqoontu badan, uguna kartida badan saraakiisha
Itoobiya.
Gebi ahaanba Mingistu waxa uu ahaa nin aan talooyinka
iyo waanooyinka ay dadku u soo jeediyaan qaadan ee aragtiisa iyo aqoontiisa uun
ku socda, sidaasina waa sidii uu dalka ku rogay.
Tusaale ahaan may ahayn hawl-galadii dalka ka jirey
dalka Ruushka laga sameeyo Itoobiya oo dalka Itoobiyo lala maseeyo Ruushka,
taasna waxa tusaale u ah hawl-galkii la magac baxay ololaha cas oo lagaga dayday
Ruushka, falalkaa caynkaas ahna may ahayn in la sameeyo.
Mingistu iyo kuxigeenadiisii fekerkii maarkiisiisamka
(Shuuciyadd) iska aqoon ay yaqaanaanoo xataa may ahayn kuwo inta ay buugaagta
halka dambe la galeen soo akhristay.
Markiisamku waxa uu lahaa kacaanku waa inuu la socdaa
had-ba xaaladdu sida ay tahay, laakiin Mingustu iyo raggiisa kuma uu jirin nin
qudha oo taa akhristay. Tusaale hogaamiyayaashii shuuciga ahaa ee reer Poland
waxay ahaayeen niman diiniyiin ah oo wax badan aqoon leh, laakiin kuwii Mingistu
sacabada u garaacayey waxay ahaayeen kuwo indho la’
oo wax kale iska daayoo waxay gooyeen dhirtii ay beereen, waxayna
meeshoodii ka taageen taaladii Lenin.
Mingistu waxa uu ahaa nin mashaakil ah ama qumay ah,
waayo markii la abuuray golaha Dhergiga isagu waxa uu samaystay ciidan gaar ah
oo si gooniya loo biiliyo, kuwaas oo amarkiisa oo qudha ku dhaqmaya, laakiin
hadii aanu Mingistu joogin ninka kale ee ciidankaas amri jirey waxa uu ahaa
Mangistu Gamaju, sidaa darteed ciidankaasi labadooda oo qudha ayuu u xidhnaa oo
amarka ka qaadan jirey.
Inqilaabkii bshii May 89-kii, ragga fashiliyey waxay
ahaayeen Mangistu Gamaju iyo Tasfaaye Welda Salaase, iyaga oo hawl-geliyey ama
isticmaalay ciidamadaa aan cid kale ka amar qaadan jirin… La soco
cadadka dambe.
Hadii aanu nahay cuqaasha,
odayaasha iyo wax garadka reer Gebilay ee ay magacyadoodu hoos ku qoran yihiin
waxaanu cabasho ka muujinaynaa wasiir ka tirsan xukuumadda Somaliland, una
dhashay degaankaa, waayo waxa uu ku kacay falal waxyeelo ku ah wada noolaanshaha
dadka degaanka, sida kala fogaynta iyo kala daadinta isku duubnid beelaha
degaankaa ku wada nool iyo luminta xuquuqdayada, isla markaana wuxuu lumiyey
kalsoonidii xisbiga UDUB ee degmada Gebilay.
Tusaale ahaan maalin buu shir
qabtay, wuxuuna yidhi waxa la qaybsanayaa golihii degaanka ee soo qaysada hadii
aad cuqaasha tihiin, una soo gudbiya gudoomiyaha UDUB, isla markaana hadii aanu
beelaha reer Gebilay nahay saami cayiman ayaanu kala leenahay, dabadeedna waanu
soo xulanay, laakiin laba maalmood ka dib waxaanu maqalay inuu iska daadiyey
xubnihii aanu soo xulanay isaga oo nagala tashan, waxaanuna dacwad gaadhsiinay
madaxda sare ee UDUB ilaa guddiga doorashada, laakiin halkaana kagama hadhin,
isaga oo xushay xubno isaga daacad u ah, iska daa Gebilay oo wuxuu xataa dhex
galay oo kala qaybiyey xubniii Allaybaday ee UDUB. Arimahaasna waxaan aaminsahay
inuu doonayo inuu degmada ku khal-khaliyo, anaga oo dareensan inay u qarsoon
tahay falal ay rag hore ku kaceen.
Sida uu sheegay anagu ma ogin UDUB
labaad ee hal UDUB ayaa dalka ka jira oo la wada ogyahay.
Ta kale nimanka dhaleeceeyey
wasiirka cusub ee arimaha gudaha, waxaanu leenahay taasi meesha ma qabato hadii
aan laga hor tegayn cidda daacadnimo ka muuqato.
Ugu dambayn ninkaa wasiirka ah
waxaanu u soo jeedinaynaa inuu dhufayska ka soo baxo oo mabda’iisa cadaysto,
anaga oo leh wixii dhibaato wada ilaahow dhibkiisa na dhaafi.
Magacyada dadka
qoraalkan saxeexay
1-Caaqil Aw Yuusuf Magan
2-Caaqil Yaasiin Caqli 3- Caaqil Nuur Cilmi Samatar 4- Caaqil Muxumed
Xirsi Xuseen 5-Caaqil C/laahi Qaale
Fariid 6- Caaqil Maxamed Cige
Geelle 7- Isam Xuseen Aw-Muuse 8- Sh. Maxamuud Nuur Warfaa
9- AwJibriil Taani Geedi 10-
Maxamed Cumar Warsame 11- Cismaan Miiggane Suldaan 12- Ismaaciil Cali Gurey 13-
Cali Cabdi Barkhad 14- Xasan Xuseen Samatar 15- Ismaaciil Aw-uuse Sh. Xasan 16-
Cumar Muxumad Sayre 17- Maxamed Cismaan Dhegeweyne
18-Isaaq Cali Barre
19- Mustafe Cali Barre 20- Aw-Daahir Cumar Taani
21- Cabdi Miigane Nuur.
“waa Gudi Is Caleemo Saartay Oo Aanay waxba ka Jirin
|
H |
argeysa (Haatuf):
Qoraal ay ku saxeexan yihiin 18 xubnood oo ah
aqoonyahano iyo shaqsiyaad kale oo ka tirsan beesha ciidagale ee deegaanka
gobolka Hargeysa ayaa xalay soo gaadhay Wargeyska Haatuf, qoraalkaas oo ah baaq
ay kooxaha soo qoray u jeedinayaan dawladda Somaliland iyo shacbigeeda wuxuu u
qornaa sidan soo socota,
“anaga oo ah aqoonyahano beesha ciidagale ee
magacyadoodu hoos ku qoran yihiin waxaanu u sheegaynaa dawladda Somaliland &
shacbigeeda in aanay waxba ka jirin gudi tidhi waxaanu nahay gudi siyaasadeed oo
sheegta magaca beesha oo kolba ku shirta inay tahay gudi is-caleemo saartay oo
aanay waxba ka jirin.
Magaca beeshaba ay ku hadli karaan golayaasha Qaranka
& madax dhaqmeedyada beesha oo qudhi, iyada oo xili axsaabeed ay jirto oo
laga guurayo beelihii”
Magacyada
Dr. deeq Cabdi xaashi
Dr. cali Xasan xirsi
Dr. axmed cali Maxamed
Dr. naasir Muuse Ismaaciil Cumar Geelle
Dr. axmed saalim cige
Maxamed weyrax Warsame
Cabdilaahi cali Muxumed
Jamaal sahil geele
Maxamed Yuusuf cige
Cabdilaahi Xasan iidaan
Faysal xuseen qawdhan
Cabdiqaadir siciid xuseen
Cabdi geele Jaamac
Cabdi Xasan Cabdi
Yuusuf maxamed cali
Maxamuud biixi cali
Cabdi cali Jaamac
Maxamed Jaamac maxamed (Cabdale)
“ururka ama Madaxda aad u aragtaan inay mustaqbalkiina, kan carruurtiina”
|
B |
oorama (Haatuf):
Gudoomiye ku xigeenka labaad ee urur siyaasadeedka
KULMIYE siraad cali Yuusuf ayaa weli ku guda jirta ololeheeda dhinaca siyaasada
ee ay ururkoodu ku hanan lahaa taageerada guusha tartanka hogaanka dalka.
Gudoomiye ku xigeenadu oo shalay booqasho ku tagtay deegaanka Baki ee gobolka
Awdal, ayaa waxa si diiran u soo dhaweeyay duqay iyo waxgaradka degmada Baki
iyadoo ka waraysatay xaaladda nololeed dhaqaale iyo nabadgelyo. Socdaalka siraad
cali Yuusuf ku tagtay deegaanka Baki waxa ka horeeyay socdaal ay salaasadii ku
tagtay magaalada Boorama halkaasoo loogu soo dhaweeyay tobonaan gaadiid ah oo ay
saarnaayeen taageerayaasha ururka KULMIYE ee Boorama.
Hadal ay gudoomiye ku xigeenadu uga jeedisay
fagaarahaa ku yaal badhtamaha magaalada (khyriyada) Boorama, waxay dadweynaha
uga mahad celisay sida diiran ee loogu soo dhaweeyay Boorama iyadoo ka waramaysa
dhinaca Siyaasadda waxay siraad cali tidhi “anigu odhan maayo na doorta oo
khasab ma aha, dalku waa dimuqraadi waxaase cida ama ururka Madaxda idin kula
talinayaa inaad doorataan mustaqbalkiina, kan carruurtiina, caafimaadkiin, iyo
waxbarashadiina, wax idiinka qabanaya”
Socdaalka gudoomiye ku xigeenka waxa ku wehelisay
marwada Gudoomiyaha urur siyaasadeedka KULMIYE iyo xubno ka socday qaar ka
tirsan ururada haweenka dalka iyo gobolka ka jirta.
Soo dhaweynta gudoomiye ku xigeenka ayaa waxay neef
qabaw ka soo saartay urur siyaasadeedka KULMIYE oo dhawaantan taageerayaal
ururka UDUB ahi kala daadiyeen soo dhaweyn heer sare ahayd oo loo sii sameeyay
Gudoomiyaha KULMIYE axmed maxamed Maxamuud (Siilaanyo)
Marka la aasaaso urur ama Xisbi waxa loo sameeya xeer
iyo barnaamij uu ururkaasu leeyahay kaas oo lagu ansixiyo shirweyne ururkaasu
isugu yimaado markaa waxa ku waajiba dhammaan xubnaha ururka inay ku dhaqmaan,
oo fuliyaan wixii ay jidaysteen, sidaa awgeed ururka UDUB wuxuu leeyahay xeer
iyo barnaamij ay tahay in ururka lagu dhaqo, ee ururka UDUB wuxuu baal maray oo
ka leexday ujeedooyinkii ururka ee ay ahayd inu ku dhaqmo.
Hargeysa wuxuu kala qaybinayaa ururka waxaanu
carqalad ku yahay habsami u socodkii hawlaha ururka isagoo leh weji
qabyaaladeed.
Taageerayaashii ururka waxa loo qaybiyay reero sida
ay tahayna waa kala dirida ururka tolow maxay noqonaysaa musharaxa leh
taageerayaashiisa buuxiyayna shuruudihii looga baahnaa iyo kuwii xulistaba, iyo
waliba qaar kale oo dheeraada marka laga tago in lagu daro liiska lana tuuro
faylkiisa, laguna reebo hab beeleed, la qaato midaan buuxin shuruudihii looga
baahnaa iyo habkii xulista murashaxiniinta oo lagu soo xushay hab qabiil Sidaasi
ma dawbaa? Ma xeerbaa? Ma xaqbaa? Miyaa la ogolyahay Gudoomiyaha gobolka inuu
sidaa yeelo? Si xun wax u maamul sixir ka daran, Gudoomiyaha ururka iyo
gudoomiye ku xigeenka ururka, iyo xubnaha Golaha dhexe ee ururka UDUB waxaan u
soo jeedinayaa in arritan oo ururka ku keenaysa sumcad darro iyo kala qaybsanaan
ahna xeer jabin urur iyo mid qaranba in wax laga qabto oo la saxo khaladkaa
haddii kale waxa ururka ku dhacaya qaybsan aanu ka soo waaqsan karin.
Faarax Aadan Jaamac Hargeysa
Ciidanka nabadgelyada wadooyinka waxa aanu ka
codsanaynaa in ay wax ka qabtaan hoonka ba’an ee ay tumayaan baabuurta qaadku
marka ay soo gelayaan magaalada Berbera.
Sida aynu ka warqabno waxa aynu galnay bishii
barakaysnayd ee Ramadaan oo inagu waajib ah in aynu soono, maadaama aynu nahay
umada muslina 100% bishan oo uu ilaahay soo dejiyay qur’aanka kariimka ah
bishan ramadaan waxa ay leedahay fadaa’il dheeraaada sida uu rasuulku inoo
tilmaamayna waxa ay u qabsantaa saddex tobnaad. Tobanka ugu horeeya waxa uu
inoogu sifeeyay naxariis, tobanka dhexena dambi dhaaf, tobanka dambena waxa uu
inoogu sifeeyay in uu ku jiro habeenka laylatul qadri oo ah habeen ka kheyr
badan kun bilood, oo camalka khayrka leh ee aad samaysaa uu la midyahay camal
aad moodo sideetan sanadood ah aad soo waday. Haddaba waxa la doonayaa in aynu
ka faa’iidaysano oo aanu dhayal inagu dhaafin khayrka iyo barakada ay
xambaarsantahay bisha Ramadaan. Qaadlaha iyo baabuurtiisana waxa aanu odhan
lahayn Ilaahay ka yaaba oo inkaar ha naga shaqaysanina ee hoonka naga yareeya
waanu dhibsanaynaaye inta lagu jiro bisha Ramadaan.
Cabdi haaruun cali haaruun macruuf
Berbera
Asalkaba bani’aadamku wuxuu xayawaanka kaga duwan
yahay ismaamulka iyo kala dambaynta ismaamulkaasi haddii uu wanaagsanaa wuxuu
horseedaa horumar, hadduu xumaadana fawdo iyo dib u dhac. Dadweynaha reer
Boorama waxay muddo ka nasteen xasilooni darro laga dhaxlay maamulkii Boorama ee
kan ka horeeyay kaasoo wakhtigaas sababay dhimasho lix qof, falalka keenay
dhibtaasi waxay ka dhasheen dhul kooxo dhalinyaro ah iyo maamul xumo aanu
maamulkaasi kala garanayn xalinta mashaakilaadkaasi, iyo caddaalad darro.
Haddaba iyadoo beryahan dambe aad moodo inay dadweynuhu soo xusuusanayaan
qalalaasaha wakhtigaas marka la eego muuqaalka maanta ee Boorama ayaan moodaa in
la shiday. Taariikhdu markay ahayd 5/11/02 ayaa Ciidanka amaanku weerar ku
kiciyeen qoys nabad ku seexday, wakhtigaas oo ahayd 3:00 aroornimo waxay
Ciidanka birmadka xabsiga dhigeen xubno ka tirsan qoyskaasi intii baxsatay
mooyee, iyadoo aan la garanayn sababta sidaa cadaawada leh ee Ciidankaasi u
dhaqmay, markii aan weydiinay waxa sidan keenay waxay noogu jawaabeen maxkamada
sare ayaa soo amartay taasoo aanan hubin dadkaasi oo Boorama degenaa mudo ka
badan 27- sanadood, ilaa imika wax loo haysto lama garanayo. Falalka caynkaas
ahina waxay xumaynayaan xidhiidhka Shacbiga iyo xukuumada sidaa darteed waxaan
codsanaynaa in dadkaa ku xidhan sabab la’aanta lasii daayo, maadaama aan la
horkeenin maxkamadaha sharciga. Nabadgelyadana waxa fiican inay Shacbiga iyo
xukuumadu ka wada shaqeeyaan ee maaha in xukuumadu dadweynaha kula kacdo tacaddi
iyo cabudhin waxaanan hadalkayagii ku soo gunaanadaynaa nabadu shacbi iyo
Xukuumadda waa u dan.
Cismaan tukaale aw cali
Cabdi nuur dumaal
Xasan buug
Axmed Muxumed warmahaye
Shabar Aadan cali Boorama
3. sida ay musharraxiintu liiska ugu kala horeeyaan
ee la isugu xigsiiyaya ayaa loo aqoonsanayaa in loo soo kala doortay
ururka/xisbiga gudihiisa.
4. muran kasta oo ka dhasha xeraynta ama bandhiga
liis musharraxiin oo ka dhex dilaaca urur/Xisbi gudahiisa waxa go’aan ka
gaadhaya Golaha dhexe ee xisbiga/ururka arrintu khusayso.
2.1. 1. 3. qodobka 24aad
astaamaha liistooyinka musharaxiinta
1-
Astaamaha liisaska musharaxiinta
ee ururada/xisbiyada ka muuqdaa waa inay kala duwanaadaan marka la soo
bandhigayo.
2-
Xisbi/ururna waa in aanu
isticmaalin astaan uu Xisbi/urur kale hore ugu isticmaalay doorasho hore.
3-
Astaantu waa in ay ahaato mid gaar
ah oo muujinaysa sumada aqoonsiga, hase yeeshee waa in aanay ka muuqan calaamado
dawladeed, qabyaaladeed ama dariiqo.
4-
Xisbi/urur wuxuu isticmaalayaa
astaan keliya markuu soo bandhigayo musharaxiinta heerka deegaanka ama
madaxweynaha iyo ku xigeenkiisa.
2.1.1.4 qodobka 26aad
qabashada liiska musharaxiinta
3-liistooyinka musharaxiinta madaxweynaha iyo ku
xigeenkiisa waa in la geeyo xafiiska gudida, kuwa musharaxiinta deegaanadana la
geeyo xafiisyada doorashada degmooyinka ka hor 6-da galabnimo maalinta 45aad
intaanay codbixintu dhicin, iyadoo ay dhan yihiin lifaaqyadiisa ku tilmaaman
xeerka.
4-Xafiiska guddiga ama xafiisyada doorashada ee
degmooyinka waxay hubinayaan in musharaxiinta liisaska ku qorani buuxinayaan
dhammaan shuruudaha u dhigan heerkooda, musharaxa aan buuxin shuruudaha waxa
lagu celinayaa urur/xisbigii soo sharaxay si ay bedelkiisa u keenaan muddo loo
cayimay.
2.1.1.5 qodobka 27aad
sheegida liisaska musharaxiinta
1-
Gudida iyo xafiiyadooda degmo
kasta waa inay diyaariyaan qaabka sheegida musharaxiinta iyadoo u habaynaya
siday u kala horeeyaan, kana muuqato astaamahaoodii.
2-
Guddida iyo xafiisyadiisa goob
kasta oo cod-bixineed waa inay qoraal ahaan diyaariyo qaab sheegid liisaska
musharaxiinta degmada iyadoo lagu dhejinayo goobaha cod-bixinta degmada.
3-
Guddida iyo xafiisyadiisu waa inay
30 maalmood ka hor taariikhda cod-bixinta ku dhejiyaan liisaska musharaxiinta
degmada goobaha fagaarayaasha, boodhadhka ogaysiiska, xafiisyada dawladaha hoose
iwm. Sidoo kale waa in suuqa lala maro oo cod baahiye lagu sheego, haddii ay
suura gal tahayna idaacada laga sheego ama wargeysyada lagu baahiyo.
2.2 mabaadii’da doorashada
2.2.1 qodobka 47aad
nidaamka cod-bixinta
1-
markuu dhamaado hawlgalka ku xusan
qodobka hore, Gudoomiyaha goobta cod-bixiyaha siinaya warqadii cod-bixinta oo
lagu dhuftay goobta oo laga reebay dabadii hadhaaga ahayd ee laga gooyay.
2-
Markaa cod-bixiyuhu wuxuu gelayaa
qolka yar ee warqada ku soo calaamadaynayaa, kuna soo xardhanayo.
3-
Cod-bixiyuhu wuxuu calaamad soo
saarayaa warqadii cod-bixinta oo ka soo saarayaa dhinaca midig ee astaanta uu
codka siinayo, asagoo isticmaalaya qalin-biro ah oo uu siinayo Xoghayaha goobtu.
Ka dib warqadii wuu soo laabanayaa isagoo ku xidhaya dacalkii yaraa ee xabagta
lahaa waxaanu ku ridayaa sanduuqii loogu talo galay cod-bixinta.
4-
Makuu cod-bixiyuhu warqadiisa ku
rido meesha daloosha sanduuqa, waa inuu goobta ka baxo, waxase ka horeysa inuu
Gudoomiyaha goobtu hubiyo in cod-bixiyaha ay si fiican uga muuqato calaamadii
aan tirtirmayn, markaas haddii aanay calaamadu si fiican u muuqan waa in lagu
celiyo mar kale, si loo cadeeyo inuu codkiisa dhiibtay.
5-
Haddii cod-bixiyuhu arko in
warqadda la siiyay aanay dhamayn ama dhaawac qabto, waa inuu soo celiyo oo
Gudoomiyaha goobta weydiisto mid fayow, arrintaas waa in qoraal ahaan loo
diiwaan galiyo.
6-
Gudoomiyaha goobtu wuxuu xaq u
leeyahay inuu goobta ka saaro cod-bixiye kasta oo cudur-daar la’aan goobta ku
daaha oo laga qaado warqada cod-bixinta, waxaana markale loo ogolaan karaa inuu
codkiisa dhiibto markay dadkii kale ee goobta ku sugnaa ee codkooda dhiibanayay
ay dhamaadaan.
7-
Haddii cod-bixiye lagu helo inuu
sito waraaqo cod-bixineed oo dheeraad ah ama kuwo kale oo ka duwan kuwa codka
lagu bixinayo ama hore codkiisa u soo dhiibtay Gudoomiyaha goobtu waa inuu si
degdeg ah u amro inla qabto oo booliska u dhiibo si maxkamad loo horgeeyo,
arrintaas waa in qoraal ahaan loo diiwaan galiyo.
16
kooxood ayaa isugu soo hadhay wareega labaad ee ciyaaraha koobka Champion-ka
kuwaas oo kala ah; 1 Real Madrid
2 Manchester United
3 Barcelona
4 Valencia
Seeding
Pot 2
5 Juventus
6 Arsenal
7 Internazionale
8 AC Milan
Seeding
Pot 3
9 Deportivo La Coruna
10 Bayer Leverkusen
11 Roma
12 Borussia Dortmund
Seeding Pot 4
13 Lokomotiv Moscow
14 Ajax
15 Newcastle United
16 Basle ……..
isku aadka wareegan labaad ee kooxaha ayaa soo baxaya
maanta, iyadoo aanay isku beegmayn kooxaha isku arkay wareegii hore ee tartanka
ciyaaraha Champion-ka sidoo kale ayaanay kooxaha isku dal ka yimid aan laga
dhigayn isku group, habka loo shaxaynayo isku aadkan ayaa la filayaa inuu si
hubanti ah isugu beego kooxaha Manchester United iyo Deportivo La Coruna oo ay
Manchester kaga adkaatay markii ay afar kooxood isugu soo hadheen wareega kama
dambaysta ah. Madaxa Manchester United oo ay ka muuqatay in aanu saadaalin
karayn waxa ay kooxdiisu ka mudan karto sanadkan ciyaaraha Champion-ka Sir Alex
Ferguson ayaa ciyaaraha Champion-ka ka yidhi “ waa wareeg iyo tartan ay
sanadkan adagtahay sida guul looga soo hooyaa”.
Spain waxa wareegan ugu jira afar kooxood halka
talyaanigana rubuc ka mid ah kooxaha kale ee safanaya wareegan ka tirsan yihiin
kooxihiisa, Ingiriiska ayaa isna ku leh (3) kooxood wareegan, halka Basel ay
markii ugu horeysay u tartamayso Switzerland wareega labaad ee tartanka
horyaalada champions. Group-ka G ee ciyaaraha Champions-ka waxa goolka guushu ay
ku raacday Deportivo La Corun oo 2-1 kaga adkaatay AC-Milan waxa u dhaliyay Roy
Makaay, markii hore waxa goolka ku horeysay AC-Milan, waxaase goolka barbareynta
u dhaliyay Kooxda Diego Tristan inta aanay goolka ay ku badisay aanu u saxeexin
Makaay, labada kooxoodba waxay kaga soo baxeen Group-ka G ciyaaraha tartanka
Champions-ka min (12) dhibcood.
Kooxaha Gruopka (H) Barcelona ayaa 3-1 ku jiidhay
Kooxda Galatasaray saddexda gool ee ay guushu ku raacday Barcelona waxa u kala
dhaliyay Dani, Gerard iyo Giovani. Kooxda Locomotiv Moskow ayaa ugu hooseysaysay
groupkan H, waxaase ay ku timid kaalinta labaad Group-kaas ay ku soo baxday
markii ay 2-0 kaga guulaysatay Kooxda Brugge, waxaana labada gool u kala
dhaliyay L.Moskow Julio Cesar iyo Dmitry Loskov. Arbacadii ayay Newcastle guul
darro baday Kooxda Feyenoord markii 3-2 ay kaga adkaatay Sidaana ay Newcastle ku
daba-joogsatay Kooxda Juvantus oo ugu horeysay group-ka E u soo bixida wareega
labaad ee ciyaaraha champions-ka. Ciyaarta oo laba gool iyo laba gool ay kala
dhaliyeen Newcastle iyo Feyenoord waxa goolka ugu dambeeyay ee guushu ku raacday
Newcastle u saxeexay Bellamy. Group-ka F Manchester United ayaa horumar samaysay
markii ay laba gool kaga badisay Kooxda reer jarmal Bayern Liver-Kusen.
Labada gool waxa u kala dhaliyay Manchester United
Juan Sebestian Veron iyo Ruud, Kooxda Bayern Liver-Kusen iyadu wax gool ah may
dhalin.
Hogaamiyihii Ikhwaanul Muslimiin Oo Geeriyooday
Qaahira (W. Wararka) Hogaamiyihii ururka Ikhwaanul
Muslimiin Sheekh Mustafe Mash-huur ayaa ku geeriyooday maalintii shalay
magaalada qaahira ee dalka Masar iyadoo cimrigiisu yahay 83 sano. Sh. Mash-huur
oo todobaadkii tagay uu helay xanuun ku soo boodo ahi waxa uu yaalay Cusbitaalka
halkaas oo uu ku geeriyooday, Sh. Mash-huur waxa uu hogaamiye u ahaa ururka ugu
weyn ururada Islaamiga ah ee ka jira Caalamka kaasoo ah ururka Ikhwaanul
Muslimiin, waxaana la filayaa inuu beddelo ku xigeenkiisii Sh. Ma’muun oo
haatan u ahaa ururka hogaamiye intii uu bukay Sh. Mash-huur. Ilaahay ha u
naxariistee Sh. Mash-huur waxa la Xidhay cahdigii Jamaal Cabdi Naasir
1965kii-----1971kii markaas oo uu cafiyay Madaxweyne Anwar Al-Saadaat oo markaa
hayay xukunka Masar. Marar badan ayuu Sh. Mash-huur dibadaha ku ahaa Laaji sida
Kuwiet iyo Jarmalka oo uu joogay 5 sanadood.
1996kii ayay Ikhwaanul Muslimiinku Sh. Mash-huur u
doorteen hogaamiyahooda ka dib markii uu geeriyooday hogaamiyihoodii hore Xaamid
Abu Nasir.
Ururka Ikhwaanul Muslimiin waxa la
aasaasay 1928kii waxaana aasaasay Xasan
Al-Bana, kaasoo markii dambe ku faafay dalalka Islaamka oo dhan. Waxaanu ururku
ku socdaa siyaasad ka soo horjeeda in xoog la adeegsado balse hagaajin lagu
sameeyo maamulka dalalka Islaamka si aayar aayar ah. Waxaa kale oo ururku
aaminsanyahay habka Axsaabta badan, isagoo xubno baarlamaan ku leh dalal badan
oo Islaam ah. Alla Ha u naxariistee Sh. Mash-huur maanta ayaa lagu wadaa in lagu
aaso magaalada Qaahira, halkaasoo uu ka dhici doono aaska marxuumku