Home | Contact Us | Links | Archives |
ISSUE 1092 | Apr. 24,2006 | |||||||||||
Maraykanka Oo Shaaca Ka Qaaday Magacyada Soomaali Ku Jirta Xabsiga Guantanamo Bay Hanjabaadda Maraykanka, Baaqa Usaama Binu Laden Iyo Dagaalka Ka Aloosan Muqdisho Gudida Wanaag-Farista Oo
Wasiirka Diinta Ku Hay’adda WHO Oo Qalab
Fayo-Dhawr ODHAAHDA AKHRISTAHA: Wasaaradda Qorsheynta Iyo Hay’adaha Goormaad Ka Ilbixi Ictiraaf Iyo Nabad Galyo Lagugu Khuukhiyo? Xaalada Guud Ee Dalka
Koonfurta Africa |
Washington April 24, 2006 (Haatuf) – Dalka Somaliya ayaa haatan u muuqda mid ay isla soo galayaan Xulafada Maraykanka ee la dagaalanka Argagixisada loogu yeedho iyo xoogaga ka dhanka ah ee ka soo horjeedaa iyadoo maalmahan ay soo baxayaan ifafaale arintaasi muujinayaa kadib markii ay maalmahan dalka Somaliya si weyn u hadal haysay dawlada maraykanku islamarkaana Usaama Binu Laden ayaa hadal uu shalay jeediyey ku daray xaaladda Somaliya. Haatana Xukuumadda Maraykanka ayaa shaaca ka qaaday magacyada iyo halka ay ka soo jeedaan maxaabiis ku xidhan gacanka Guantanamo Bay oo ay ku jiraan Rag Somali ahi.Ilaa 558 Muxbuus oo ka soo kala jeeda dalal badan oo caalamka ka mid ah ayaa la faafiyey magacyadooda iyo halka ay u dhasheen ku waasi oo 2 ka mid ah maxaabiistaasi la sheegay in ay ka soo jeedaan ama u dhasheen dalka Somalia, iyagoo ku eedeysan falal argagixiso iyo inay xidhiidh la la haayeen ururka Al-Qaacida ee uu hogaamiyo Usama Bin Laden iyo ururka Daliban ee ka talinjiray jirey dalka Afghanistan. Somalia oo lambarka
19aad kaga jirta liiska ay soo bandhigtay wasaaradda Gaashaandhigga ee
Mareykanku ayaa labada nin ee Somalida ah waxa magacyadooda lagu kala
sheegay:- Xukuumadda Washington ayaa hore u sheegtay in ay jiraan tuhuno ay ka qabaan kooxo asal raac ah oo ku sugan gudaha Somalia oo xidhiidh uu ka dhaxeyo ururka Al-qaacida.Magaalada Muqdisho ayaa waxa ka jira Xiiso dagaal oo u dhaxeeya Midowga Maxkamadaha oo Washington ay aaminsan tahay in ay xidhiidh la leeyihiin ururka Al-qaacida iyo Isbaheysiga la magac baxay soo celinta nabadda iyo la dagaalanka argagixisada oo la aaminsan yahay in dhismihiisa ay ka dambeyso xukuumadda Washington.
Xukuumadda Washington ayaa hore ugu eedeeysay Maxkamadaha islaamiga ee
Muqdisho in ay ku howlan yihiin dhismaha dowlad islaami ah oo la mid ah
Tii Burburtey ee Daaliban taasi oo ku hanjabeysa dhibaato ay u geysato
danaha Mareykanka ee gobolka Geeska Afrika. Dagaalo dhowaan laba jeer ku dhex maray magaalada Muqdisho Midowga maxkamadaha islaamiga iyo isbaheysiga soo celinta nabadda iyo la dagaalanka argagixisada ayaa waxa ku geeriyoodey in ka badan 150 ruux halka tiro ka badan 300 oo kalena uu dhaawac ka soo gaadhay, mana jiraan ilaa iyo iminka xal laga gaadhay dagaaladaasi.Dhinaca kale, Wasaaradda arrimaha dibadda ee Mareykanka, Safaaradda Mareykanka ee Nairobi iyo Ciidamada Badda Mareykanka ayaa siyaabo kala duwan uga hadlay xaaladda Soomaaliya, iyadoo maalmahan soo saarayay warar iska horjeeda oo ku saabsan magaalada Muqdisho. Safaaradda Mareykanka ee Nairobi oo siyaasad ahaan ah halka la macaamisha Soomaaliya ayaa soo saartay warsaxaafadeedkii ugu horeeyay ee ku saabsan Soomaaliya muddooyinkan waxayna ka codsatay hoggaamiyeyaasha Soomaaliya inay ka waantoobaan dagaal Muqdisho ka dhaca ayna baadi goobaan wadahadal iyo dib u heshiisin lagu gaadho waanwaan. "Daandaansiga iyo dagaallo ka qarxa Muqdisho
waxay u adeegayaan oo kaliya kuwa xagjirka ah" ayaa lagu yidhi
warsaxaafadeedka Safaaradda Mareykanka ee Nairobi oo sii raaciyay: "Mareykanku
wuxuu ugu baaqayaa Soomaalida oo dhan inay ka wada shaqeeyaan
xasiloonida magaalada Muqdisho". Safaaradda oo ilaa iminka diidan inay
ka hadasho gacanta Mareykanku ku leeyahay dagaalada Muqdisho iyo
taageero la sheegay inuu siiyo hoggaamiyeyaasha dhisay Isbaheysiga
argagixiso la dirirka ayaa baaqeedani uu yahay mid mugdi weyn ku xeeran
yahay. Soomaaliya ku taalla ee Baydhabo inuu heshiis la galay danjiraha safaarada Mareykanku uu ku leeyahay Nairobi. Laakiin waaxda arrimaha dibada Mareykanka ayaa sheegtay in ay dhaceen wadahadalo ku saabsan in iskaashi laga yeesho la dagaalanka budhcada, laakiin ayna jirin wax heshiis ah oo la gaadhay. Dhinaca kale, Ciidamada Mareykanka ayaa sheegey in dalalka ku yaala Geeska Afrika oo ay ku jirto Soomaaliya ay ka fulinayaan mashaariic kobcineed, taasoo ay ka qeyb ka ah la dagaalanka argagaxisada.Sarkaal sare oo ka tirsan Milatariga Mareykanka Sgt. Curtis Brownhill ayaana sheegay in Xoogaga Mareykanka ee ku sugan Jabuuti ay kula socdaan Gobolka siyaasad aan caadi aheyn oo lagula dagaalamayo argagaxisada , waxaanu ku sheegay Fulinta Mashaariicdaasi yaryar ay tahay mid dhabaha u xaadheysa la dagaalanka argagaxisada.
Mareykanka ayaa ololihiisa baacsiga Firdhadka Alqaacida kala
qeybqaadanaya haatan Xoogag Faransiis ah oo saldhig ku leh dalka Jabuuti
, kuwaasoo ilaalo ka haya dhaqdhaqaaqa Badda Cas.
Usama waxa uu sidaa ku sheegay cajalad Video ah oo shalay laga sii
daayey Television-ka Al-jazeera, isaga oo ku nuux-nuuxsaday sida ay
daruuri u tahay in la ciqaabo kuwa aflagaadeeyey Rasuulka (SCW) ee
fidiyey sawir gacmeedyada lagu daabacay Wargeysyada reer Galbeedka. “Awooda Veto, waxa ay daliil cad u tahay amar-ku-taaglaynta reer galbeedka iyo inay burburiyaan caqiiqadada iyo mabaadii’da saxda ah, ayna fushadaan danahooda adoonsiga ah, taasi oo ka soo horjeeda Jihaadka illaahay dartii iyo in la difaaco nafta iyo wadanka, taasi oo ay ku tilmaameen argagixiso, waxa kale oo ay ka soo horjeedaan in dawladaha Islaamku ay xubin joogto ah ku yeeshaan golaha amaanka, iyada oo ay shanta xubnood ee daa’imka ah qaybsadeen quwadaha isbahaystay, waxaana ku adeegsada gaalada oo ku dhaqan geliya qaraarada Saliibiyiinta iyo Sahyuuniyiinta, waxaana ka mid ah dagaalka ay inagu hayaan iyo kala qaybsanaanta ay ku rideen dhulkeena” ayuu yidhi Usama Binu Laaden. Mar uu soo qaaday dalka Suudaan waxa uu sheegay inuu ka socdo dagaal ay wadaan reer galbeedku oo ka horjeeda Muslimiinta, si koonfurta looga gooyo waqooyiga, isaga oo ku eedeeyey inay abuureen ciidan balaadhan oo dhinaca koonfureed ah, kaasi oo uu sheegay in Maraykanku balan-qaaday inuu siiyo taageero dhaqaale, iyada oo ay fulinayso arrintaasi qaramada midoobay. Isaga oo la hadlaya madaxweynaha Suudaan Cumar Al-Bashiir, waxa uu yidhi “Ha ogaado Cumar Al-bashiir heshiiska uu la galay Bush in aanu ahayn mid midho-dhal ah oo aanu fulinayn waxyaabaha ku qoran, macquulna maaha in Koonfurta laga gooyo waqooyiga, waxaana xaaraan ah in dhul muslimiintu leeyihiin la gooyo”. Waxaanu ku eedeeyey Maraykanka inuu isku dayayo inuu fidmo ka dhex abuuro galbeedka Suudaan, isaga oo ka faa’iidaysanaya khilaafaadka ka dhex-jira qabaa’ilka halkaa wada dega, si uu u xado khayraadka dhulkaasi, waxaanu ku booriyey kuwa uu ugu yeedhay mujaahidiinta inay u diyaar-garoobaan sidii loo geli lahaa dagaal dheer oo lagaga horjeedo saliibiyiinta fad-qalalada ka wada galbeedka suudaan. Waxa kale oo uu soo qaaday ururka Xamaas ee ku guulaystay doorashadii ka dhacday Falastiin, taasi oo uu ku tilmaamay in diidmada lagala hor-yimid qay qayb ka tahay dagaalka Saliibiyiinta iyo Sahyuuniyada ay ku hayaan Muslimiinta. Waxa kale oo uu soo qaaday dhibaatooyinka ka taagan Bakistan, Afgaanistaan, Ciraaq iyo Somaliya, oo uu sheegay in dhibaatooyinka ka taagan ay yihiin kuwo qayb ka ah dagaalka ay ku hayaan muslimiinta reer galbeedku.Arintani waxa ay ku soo beegantay iyadoo Dagaal qadhaadhi uu shalay ka bilowday Degmada Xamar Weyne ee magaalada Muqdisho ayaa sababay dhimasho iyo dhaawac iyada oo dagaalkuna uu dhex maray laba maleeshiyo. Sida uu ku soo waramay weriyaha Haatuf ee
Baydhabo Dagaalkan ayaa sababay dhimashada ugu yaraan 4 qof oo laba
kamid ahi ay ahaayeen dad rayid ah iyo tiro dhaawac ah oo intaas ka
badan. Cabdi-waal
ayaa fadhiisin ka sameystay inta u dhaxeysa Afar irdoodkii hore iyo
saniimoogii Xamar taasoo keentay inay isku dhacaan maleeshiyo isaga
taabacsan iyo kuwo hore ugu sugnaa degaankaasi oo iyagu diidan inuu
fadhiisin ka agsameysto, waxayna arrintani sababtay inay is rasaaseeyaan
labadaasi dhinac, waxayna maleeshiyooyinka ka tirsan degaanka X/weyne ku
doodayaan inuu iskaga guuro degaankoodaDagaalka ayaa markii danbe yara
qaboobay abaarihii 12 kii duhurnimo balse hadana waxa la maqlayay
dhawaaqa rasaasta oo goos goos aheyd.
Gudoomiyaha Midowga maxkamadaha Muqdisho oo shir Jaraa'id ku qabtey
xarunta maxkamadaha ee muqdishob ayaa sheegay in dagaalkii ka dhacay
degmada X/weyne uu yahay mid u dhaxeeyay dadka deegaanka iyo
maleeshiyooyinka isbaheysiga la dagaalanka argagixisada, isagoo sheegay
in markii hore ay maxkamaduhu u haysteen in dagaalku uu yahay mid u
dhaxeeya xubin ka tirsan isbaheysiga la dagaalanka argagixisada iyo
dadka deegaankaasi, laakiin haatan ay ogaadeen inuu yahay mid ay ku wada
idil yihiin dhamaan xubnaha isbaheysiga la dagaalanka argagixisada.
Hargeysa, April 24, 2006 (Haatuf) –
Xidhiidhiyaha Xukuumadda Somaliland iyo Jahliyadaha dibada ee Yurub C/fataax
Siciid Axmed ayaa sheegay in dhowaan dalka Somaliland ay imanayaan wefti
ka socda Baarlamaanka Ingiriiska oo isugu jira saddexda xisbi ee ka jira
dalkaasi.Waxaanu sidaa ku sheegay wareysi gaar ah oo uu siiyey wargeyska
Haatuf, isaga oo dhowaan ka soo laabtay dalka Ingiriiska, wareysigaasi
waxa kale oo uu kaga hadlay waxyaabaha u qabsoomay mudadii uu xilkaa
hayey iyo guud ahaanba xaaladaha ay ku sugan yihiin jahliyadaha reer
Somaliland ee dalalka Yurub oo uu sheegay inay u bislaadeen kala saarida
arrimaha axsaabta iyo danaha qaranka. “Runtii markii uu madaxweynaha Somaliland ii magacaabay inaan xidhiidhiyo jahliyadaha Somaliland ee Yurub iyo xukuumadda waxa ka soo wareegtay saddex sanno. Markaasi jahliyad kasta gaar ayay u taagneyd, balse waxaan mudadaa suurto-geliyey inay jahliyaduhu wada xidhiidhaan, taasi oo aan rajaynayo inaan sii balaadhino habka ay jahliyaduhu u wada xidhiidhaan oo aanu gaadhsiino jahliyadaha reer Somaliland ee ku dhaqan dalka Maraykanka. Waxa kale oo jira shirar aanu sannadkiiba laba jeer ku qabano dalka Ingiriiska oo ku saabsan sidiimashaariic wax-qabad looga hirgelin lahaa dalka gudihiisa oo inta badan ay u dhaqdhaqaaqaan ururo bulsho oo dalkaa ka dhisani oo ay ka mid yihiin mashruuc waxbarasho oo dhowaan laga hirgelinayo magaalada Burco, mashaariic kale oo iyagana laga hirgelinayo Hargeysa iyo meelo kale oo ka mid ah dalka, runtiina waxaanu dadweynaha jahliyadaha Somaliland ku dhiiri-gelinaa inay wadanka maal-gashadaan oo ay wax ku soo kordhiyaan. Dhinaca kale, waxaanu ku guda-jirnaa inaanu marti-qaad u samayno saddex xubnood oo ka mid ah guddida dhismaha Biriijka Hargeysa oo ay iska soo saaraan guddidu, kuwaas oo ay ka mid yihiin Sh. Maxamed Cumar Dirir, Badhasaabka Gobolka Hargeysa C/laahi Cirro iyo Maxamed Shukri, iyagana waxaanu ku hawlan-nahay qaban-qaabadii ay ku tagi lahaayeen dalalka Yurub, si ay uga qayb-qaataan dhismaha Biriijka Hargeysa, runtiina arintaa diyaar bay u yihiin inay ka qayb-qaataan sida guddidan oo kale oo Sh. Dirir ka mid yahay caalimkii weynaa”. S: Arrimaha
Ictiraafka Somaliland maxaad ka qabatay? S: Waxa dhacda in
dadka qurbaha ka soo noqda iyo dadka ku dhaqan gudaha wadanku ay xaga
dhaqanka iyo is-fahamka isla garan-waayaan, markaa ma idiin qorsheysan
tahay in hay’ad xidhiidhisa oo ka shaqaysa dadka ku soo guryo noqonaya
dalka la hirgeliyo?
S: Dadka qurbaha ku maqani waxay inta badan maaliyadooda geliyaan guryo
la dhiso oo weliba kharashaad badani kaga baxo, markaa ma isku daydeen
in dadku dhaqaalahooda u leexiyaan wax-soo-saarka si dadkuna shaqooyin
uga helaan? S; Jahliyadaha
ku dhaqan dibadaha waxa lagu tilmaamaa kuwo isku duubnidooda ay kala
taageersanaanta axsaabta, arintaasi maxaa ka jira?
S: Sideed u aragtaa balan-qaadkii madaxweyne Rayaale markii uu socdaalka
Yurub ku tegay ee uu sheegay inuu soo dhisi doono dawlad kooban tayo leh
oo aanu ilaa hada keenin?
Hargeysa, April 24, 2006 (Haatuf) – Maanta oo ay bisha April tahay 24, waxay ku beegan tahay sannad-guuradii kowaad ee ka soo wareegtay maalintii ay daadad ka soo rogmaday roobab laxaad leh oo ka da’ay magaalada Hargeysa iyo duleedkeedu burburiyeen Biriijkii labaad ee isku xidhayay xaafadaha shacabka iyo pepsiga ee caasimadda Somaliland ee Hargeysa oo ahaa nooca loo yaqaan (Irish Bridge). Muddadaa sannadka ah ee uu biriijkaasi burbursanaa ayaan ilaa hadda aan waxba laga qaban, iyadoo dhibaato weyni la soo deristay dadweynaha ku dhaqan caasimadda, taas oo sababtay inay isku gudbi waayaan, ama ay dhib ku noqoto isku-gudubka dadka iyo gaadiidka dhinacyada xaafadaha biriijkani isku xidhi jiray iyo guud ahaan isu-socodkii dadweynaha magaalada, maadaama biriijkani uu ku yaalay goobaha badiyaa ay ku yaallaan xafiisyada dawladda iyo hay’addaha caasimadda ka hawl-gala. Inkasta oo ay dedaal u galeen dadweynaha magaalada Hargeysa sidii wax looga qaban lahaa isla markaana dib loogu dhisi lahaa Biriijkan daadadku burburiyeen, haddana waxay dad badani farta ku fiiqayaan inay ku fashilmeen wax ka qabadka dhibaatada biriijkan go’ay hay’adihii dawladda ee u xilsaarnaa hawlahan oo kale inay ka hawlgalaan iyo weliba hay’adihii caalamiga ahaa iyo kuwa qaramada midoobay ee laga filayay inay gacan ka geystaan dib-u-dhiska biriijkan iyo guud ahaanba dalka iyo adeegyada bulshada ee aasaasiga ah. Wasaaradda Hawlaha Guud iyo Guryeynta iyo hay’adda Wadooyinka Somaliland (SRA), ayaa kulan ay qabteen bishii November 24-keedii sannadkii hore ee 2005, waxay kaga dhawaaqeen kharashka uu ku kacayo Biriij cusub oo halkii uu ka go’ay biriijkii hore laga binaynayo oo ay sheegeen inay qiimeyn ku soo sameeyeen, waxaanay masuuliyiin ka tirsan hay’adda SRA sheegeen inuu ku kacayo kharash gaadhay hal milyan oo doollarka Maraykanka ah, hase yeeshee waxay hoosta ka xariiqeen inaanay kharashka intaas le’eg dawladdu bixin karin, sidaas darteed loo baahan yahay in dadweyne iyo dawladba laga hawl-galo sidii hirgelin lahaa dhismaha biriijkaas, waxaanay Xukuumadda isla kulankaas kaga dhawaajisay inay kharash dhan $ 350,000 (saddex boqol iyo konton kun oo doollar) ay bixinayso, kaas oo lagu daray Miisaaniyadda dawladda ee sannadkan 2006, isla markaana dawladda hoose ee Hargeysa ayaa iyaduna sheegtay inay kharash dhan $100,000 (boqol kun oo doollar) bixinayso, kaas oo noqonaya 45% kharashka ay hay’adda SRA ku qiimaysay inuu ku kacayo dhismaha biriijkaas. Horaantii bishii December ee
sannadkii ina dhaafay ayaa la sameeyay guddi loogu magac-daray Guddida
Dib-u-dhiska Biriijka Hargeysa oo loogu talo-galay inay ka hawl-gasho
ururinta kharashka dib loogu dhisayo biriijkii labaad ee burburay,
guddidaas oo ka kooban 15 xubnood oo isugu jira maamulada gobolka iyo
degmada Hargeysa, Culimaa’udiin, Ganacsato, Hay’adda SRA iyo odayaasha
magaalada Hargeysa, kuwaas oo kulankoodii u horeeyay baaq u diray
shacbiweynaha magaalada Hargeysa ee gude iyo dibadba ku nool inay gacan
ka geystaan dhismaha biriijkaas, taas oo ilaa iyo maanta socota, lana
odhan karo dadweynaha reer Hargeysa si weyn ayay uga qayb-qaateen oo
xataa ardayda dugsiyada ee da’doodu yaryar tahay ay ka qayb-qaateen,
iyagoo ku deeqay qadarkii yaraa lacagta ahaa ee waalidkood u soo siiyay
inay ka dhigtaan nusa-saacaha, iyagoo muujinaya baahida loo qabo
biriijkan oo dhibaatadiisu wada taabay bulshada reer Hargeysa.
Hargeysa April 24, 2006 – (Haatuf) – Guddida Wanaag Farista iyo Xumaan Reebista oo ah urur ka hawlgala Somaliland, isla markaana ay xubno ka yihiin culimo iyo odayaal badan oo reer Somaliland ah ayaa jawaab cadho leh ka muujiyey hadalo ka soo yeedhay wasiirka Diinta iyo Awqaafta ee Somaliland, kuwaasi oo sheegayey in culimada ka tirsan ururkaasi ee meelaha shaaracyada ah ee magaalooyinka Somaliland wax ka wacdidaa ay marka hore is-diiwaangeliyaan, inta taa la samaynayana la joojiyey isu soo baxyadii noocaas oo kale ahaa.
Guddidu waxa ay wasiirka ku eedeeyeen inuu cabudhin ku samaynayo
hawlihii ay dadka kaga wacdiyayeen xumaanta, isla markaana ku farayeen
wanaaga.Guddidu waxay sidaasi ku sheegeen shir jaraa’id oo ay shalay ku
qabteen xaruntooda ay ku leeyihiin magaalada Hargeysa. X. Dool, waxa uu intaa ka dib ku soo dhaweeyey hadalka Maxamed X. Maxamuud Xiiray, oo ka mid ah guddidaasi, waxaanu Mr. Xiiray yidhi. “Waxa muddadan dambe dhacday waxoogaa cabudhin ah oo lagula kacay culimadii shaaracyada dadka ka wacdiyi jiray, taasna shaaraca ayaa laga dareemayaa, waxaananu ka xunahay in nin masuul ah oo dalkeena ka tirsani uu talaabadaasi ku dhaqaaqo. Kaas oo sheegay in guddidu tahay odayo, aan cilmi lahayn, balse guddidu maaha Odayo ee culimana way ku jirtaa, waxaanad maqlayseen maalmahan in mar la leeyahay waa caamo, marna waa argagixiso, waa urur aan xidhiidh la lahayn wasaaradda, dib u habayn baa lagu samaynayaa la leeyahay”. Waxa kale oo isna shirkaasi jaraa’id ka hadlay Cawil Faatax Shire oo ah guddoomiyaha guddida ururkan ee xarunta Gobolka Sanaag ee Ceerigaabo, waxaana hadaladiisii ka mid ahaa “Guddidu waxay ka shaqaysaa diinta iyo nabadgelyada, waxaanay guddidu leedahay laamo ka jira gobolada iyo degmooyinka dalka, oo dadka ku wacyigeliya nabadgelyada iyo wanaag, xumaantana ka reeba, waxa kale oo aanu qabanaa hawlo samafal, tusaale ahaan waxa aanu samaynay qayb samafal ka hawlgasha gobolka Sanaag oo magaceeda la yidhaahdo Miskiin Kal-kaal, oo lagu caawiyo dadka masaakiinta ah, ee meelahaa iska jooga, iyada oo aanu kharashkana ka qaadno dadka reer Somaliland ee sadaqada la baxaya.
Anagu ma nihin guddi ka tirsan wasaaradda Awqaafta, balse waxa aanu
nahay culimadaasi iskugu timid inay dadkooda xumaanta ka reebaan wanaaga
faraan, isla markaana u qabtaan hawlaha samafalka. Markaa marka la
leeyahay dib u habayn ha lagu sameeyo, waxa aanu leenahay anaguna waanu
habaysanahay, cida habayn u baahan shacabku wuu ogyahay, iyagaanan u
dhaafayaa”. Muddadii ay guddidu shaqaynaysay waxyaala badan ayaa u qabsoomay, waxaana ay ahayd mid si joogta ah bileyska ula xidhiidha si wax kasta oo fawaaxish iyo dhaqan xumo iyo sixir low ama ubad la xadayo dalkeena looga ilaaliyo, hawsha u weynee ay qabatayna waxa ay ahayd diin caygii, nebi caygii, Ilaahay oo ay olole balaadhan ku qaadeen dalkeenaan aadna uga yaraatay waxa kale oo ay ku gulaysteen in dalkeena dhaqan xukumada isla joogta oo ah dad aan is qabin ee meelaha madaw ama fagaarayaasha si dhaqan xumo ah u wada jooga. Guddidu waxay ay ku shaqaysaa tabaruc gawaadhida ay ku hawl gasho iyo kirada gurayaha iyo shidaalka gawaadhida waxa bixiya dadweynaha reer Somaliland, guddidu wax xidhiidh lama laha dawladaha ajnebiga ah iyo ururada ka baxsan dalka Somaliland.Guddida hawsheedu waxa ay ku egtahay gudaha dalka sida sharcigeeda ku cad. Guddidu waxa ay ictiraafsan tahay jiritaanka Somaliland, waxa ay u heelan ahay ilaalinta nabadda dalka. Heshiisyo nabadayn ah ayey ka samaysay gudaha dalka sida tii Qotan ee ay ugu baxday saddex socdaal halkaa oo ay ku heshiisiisay laba beelood oo deegaankaa oo hub isu gurtay, meel kasta oo amni darro lagu sheego guddidu way u gurmataa sida dhacdadii cusbitaalka iyo tii dhawaan ka dhacday xaafada Dumbuluq. Guddi
waxa ay u badan ahay odayaal Waayeel ah oo dalkan hanti badani kaga
jirto, aadna u danaynaya dad iyo duunyaba. Inta aanu ognahay qof kasta
oo muslim ah waxaa la faray inuu dadka wanaaga faro, xumaantana ka reebo,
waxaana aanu dadka farnaa wanaaga aynu wada garanaynyo oo ah cibaadada,
xijaabka iyo asturnida iyo sama falka jaarka iyo muslimiinta, gargaarka
dadka jilicdasan anagoo xaafadaha iyo magaalooyinka qaarkood ka furnay
sanduuq Miskiin kalkaal ah, waxaana aanu dadka ka reebnaa xumaha la wada
garanayo, galmoodka xaaraanta ah, isqaawinta, Ilaah cayga, diin cayga,
Nebi cayga iyo malaa’ig cayga.Waxa aanu had iyo jeer wadaadada ku
boorinaa inay ka fogaadaan khilaafka iyo wixii culimada muslimiinta kala
fogaynaya.
S: Dad badan oo reer Somaliland ah ayaa marka ay arkaan qaabka aad u
abaabulan tihiin, isweydiinaya yaa dhaqaalaha siiya, ama ayey ku xidhan
yihiin, markaa maxaad taasi kaga jawaabaysaan? S: Waxa jiray nin magaciisa la
odhan jiray Sheekh Faruur oo imika u xidhan falalkii argagixis ee
wadankeena ka dhacay, waxaana jira dad badan oo markii ay arrintaasi
maqleen shaki idinka qaba bal arrintaa ka warama?
Hargeysa April 24, 2006 (Haatuf) – Qalab fay-dhawr oo loogu talo galay in lagu dhiiri galiyo dadka ka shaqeeya hawlaha nadaafada ayey hay’ada WHO gudoonsiisay masuuliyiinta wasaarada caafimaadka Somaliland.munaasabad kooban oo shalay loo sameeyey gudoonsiinta qalabkaa oo lagu qabtay xafiiska wasiirka caafimaadka Cismaan Qaasim Qodax taasi ay sidoo kale ka soo qayb galeen wasiir ku xigeenka wasaarada caafimaadka Axmed Jaamac Samater{Dr. who}iyo masuuliyiin kale, madaxa hay’ada who Dr.Aayid Munim oo isagu qalabkaas gudoonsiiyey, madaxa biyaha iyo nadaafada who C/llaahi Cali Obsiye, Aasiya Cismaan oo iyaduna ka tirsan who, madaxa fayo-dhawrka caasimada C/wahaab Nakruuma oo masuuliyiintu ay sheegeen in marka fayo-dhawr lasoo qaado la xasuusto. Waaxana hadal kooban munaasabdaa ka jeediyey wasiirka caafimaadka Cismaan Qaasim Qodax, isagoo ka waramay wada shaqaynta fiican ee ka dhaxaysa wasaaradiisa iyo hay’adda Who isaga oo mahadnaq u jeediyey madaxda hay’adaasi.waxa isaguna halkaa hadal ka jeediyey madaxa hay’ada Who Dr. Aayid munim isaga oo ka waramay qalabka fayo-dhawrka ee ay wasaarada ku wareejiyeen waxaanu sheegay in qalabkani yahay qalab loogu talo galay in dadka lagu dhiiri galiyo xagga nadaafada aadka ugu dadaala.
C/wahaab Nakruuma oo isna halkaa ka hadlay ayaa ka waramay qalabkan
wuxuuna sheegay in loogu talo galay ololaha nadaafada ee khamiista la
qabto si loo siiyo dadka nadaafada u ololeeya iyadoo looga jeedo ku
dhiirigelintooda u dadaalka dhinaca fayo-dhawrka iyo nadaafada.
Hay’adda OCHA ee qaramada midoobay waxa waajib ku ah in ay daba gasho deeqdii ku waajahnayd abaaraha ee ay gobolka Sanaag ugu dhiibtay Hay’addaha PENHA iyo Candlelight sababo badan awgood. Deeqdaas oo ku saabsanayd xoolo nool oo loo iibiyo dadkii ku tabaaloobay dhibaatada abaarta, inkasta oo xiligan ay ka haboonayd in dadka iyo xoolaha la gaadhsiiyo deeq gurmad ah biyo iyo cunto, madaama abaartii weli socoto marka taa aan ku dhaafno qorsho la’aan ama xog aan sax ahayn oo lagu go’aan qaatay hadana waxa jira arimo dhawr ah oo sheegaya in musuq maasuq dhacay. Marka kowaad deeqdan oo warkeedu qarsoonaa wuxu si cad dibada ugu soo baxay maalmihii ka danbeeyey warbixintii Sanaag ka hadlaysay ee Haatuf ku soo baxday 18kii bishan. Warbixintaas oo ka hadlaysay dhinacyo badan waxaa ku dhex jiray warar tilmaamaya in labadaa hayadood jeebka danbe ku hayaan deeq lacag ah oo lagu talo galay in xoolo nool loogu iibiyo dadka ku caydhoobay abaarta, waxaa ka dhashay in maalintii xigtay in warkaas la helo masuuliyiinta Hay’adda Candle-light ee ku sugan xafiiska Ceerigaabo safar deg deg ah ugu baxaan tuulada Rugay ee ku taal degaanka degmada Maydh ee xeebta ku taal. Socdaalkaas oo ay ku weheliyeen Hay’adda gudoomiyaha gobolka iyo suxufiyiin ka kala socda qaar ka mid ah warbaahin dalka , waxaa laga soo tebiyey warar is khilaafsan oo marag u ah in aan deeqda loo wadin sidii loogu talo galay . “Hay’adda PENHA iyo Candle-light ayaa 20 qoys oo ka mid ah dadkii caydhoobay ee degaanka tuulada Rugay qoyskiiba siisay shan iyo toban neef (15) oo adhi ah” Sidaa waxa shaaciyey habeenkii Khamiista ee todobaadkii hore telefiishanka qaranka. Warkaas oo uu si toos ah codkiisa ugu soo gudiyey weriyaha warbaahinta dawlada uga soo warama gobolka Sanaag Maxamuud Saraaf, waxa ka dabo yimi war ka duwan oo maalintii khamiista uu qoray wargayska Jamhuuriyo, kaas oo uu ku sheegay: “21 qoys oo ah dadkii ugu mudnaa in ay ka faa,iidaystaan kalmadan waxaanu qoyskiiba ugu talo galay oo siinay toban neef (10) oo adhi ah” . Wuxu ka soo xigtay wargaysku maamulaha Hay’adda Candlelight ee magaalada Ceerigaabo Axmed Diiriye, wuxuu intaas ku sii daray in mashruucan ay ka faa’iidaysanayaan shan boqol oo qoys oo ku kala nool degaamo ka tirsan gobolka sanaag waxa uu socon doonaa buu yidhi Axmed diiriye muddo afar bilood ah. Talaabooyinkan Hay’addahani
qaadeen oo ka dhashay markii farta lagu fiiqay waxa ay la fadhiyaan
daaha dibadiisa, waxay kale oo keentay in ay hoos u quusaan biyo dusha
laga arkayo waxa hoos maraya, waxaana la helay warar kale oo sii
kashifay.
Waxa Qortay Ganat Ayale Ambasa, waxa
Turjumay Muuse Shoodhe, Waxa Tifaftiray A. Ducaale Mangistu: waxay yidhaahdeen lacagtooda ayaa qaali ah, balse anigu waxaan rabey Helukobtarada inay na siiyaan.sababtoo ah, markasta oo aanu maqalno cadowgii meel heblaayo ayay joogaan ee aanu meeshii tagnoba, hadana meel kale ayuun baa lagu sheegaa. oo farqi aad u weyn ayaaba labadayada dhinac dhaqdhaqaaqooda u dhexeeyay. Aad baanay muhiim u tahay in goobtii ay wax jiraan-ba hore loo gaadho. Sidaa daraadeed Helukobratadu ciidanka lugta waxay siiyaan taageero aad u muhim ah ee noo kordhiya tirada Helukobtarada markii aanu ku nidhi. Waxay noogu jawaabeen “Helukobtaradu aad baa qiimahoodu qaali u yahay, hadda ka hor-na intii aanu idin siinay way idinku filan yihiin. Haddii ay u badato waxaanu idin siin doonaa, hal Souderon iyo gaadiidkii qaadi lahaa. Wax intaa ka badan ma hayno. Anaga laftayada dadkaygu way iska dhibaataysan yihiin ee qaninimo nagama aha ee dareenka hanti-wadaagga heer caalami inaanu u kobcino daraadeed ayuun baanu uga dan leenahay, taasina idinka uun maahee, Sida Angola, Kuuba iyo dalal kaleba waanu caawinaa, iyagana ee bal waxaad isku daydaan inaad fahantaan.” Ka dib-na anagu waxaanu nidhi waa sax ee wixii aad nasiisaan-ba waanu ogolnahay.
Ka dib waxaanu isku daynay in aanu ciidankii tababarno oo aanu abaabulno.
Dabadeedna kuliyado badan oo ka mid ah kuliyadaha ciidanka lagu tababaro
ayaanu xiligaa aasaasnay.
Hawaash waxaanu ka dhisnay goob lagu barto taangiyada iyo qalabka kale
ee kala duwan ee milateri. Sidoo kale Huursa waxaanu ka furnay kuliyad
lagu tababaro saraakiisha. Maarid, tesfaaye gebrekidaan, Faanta iyo intayadii kaleba waxaanu isku qancinay tabaabushaha aanu hadda samaynay inuu yahay mid aanu xal ku heli karno. Ka dibna waxaanu u safarnay Asmara. Anigu (Mingistu) hore wax farogelin ah oo aan hawlahooda ku yeeshay may jirin, hase yeeshee maadaama aan ahaa hogaamiyihii dhamaa ee dalka xil baa isaarnaa. Mararka qaarkoodna haddii ay hawl yar ku fashilmaan waxay igu xamman jireen inaan anigu fara gelin ku sameeyey. Khaasatan General Mar’id waxa uu mar walba afgubaadsi ka dhigan jiray “haddii aanu Mangistu sidaa odhan lahayn ama u siddan yeeli lahayn”. Sidaa daraadeed doorkaas wax faro gelin ah kuma aan yeelan. Istaraateejiyad iyo qorshe ay iyagu wateen ayuu ahaa. Ololahaasina waxa u ahaa mid ka danbeeyay ololihii la odhan jiray Ololihi Xidigta Cas. Midaasna waxa ka wada markhaati ah saraakiishii ciidanka oo aan dhamaantood shir isugu wada yeedhay.
Waxaanan su’aalay in ay diyaar yihiin, waxaanay iigu jawaabeen haa
diyaar baanu nahay wax walibana waa noo diyaar. Hadana Tasfaaye ayaan
waydiiyay sida uu u arko arintaa, waxaanu iigu jawaabay “ waxaan ku
qanac-sanahay boqol kiiba sagaal iyo sagaashan inaanu ku guulaysan doono
ee adigu sideed u aragtaa?”. Aniguna markaasaan ugu jawaabay “ haddii ay
inoo hirgasho xalkii kama danbeynta ahaa ayaynu gaadhi doonaa, ama
haddii kale cadawga waxaynu u laciifinaynaa si xooggan oo ay ku
khasbanaadaan inay xal nabadeed dal-badaan. Sidoo kale Faanta iyo
dhamaan wixii saraakiil shirka ku jiray ka dib markii aan ra’iyigooda
wada waydiiyay waxay jawaabtoodu noqotay “ Way hirgelaysa”. Dabadeedna
waxaan ku idhi waa hagaag kol haddii aad taa wada aaminsantihiin
dhamaantiin-ba oo aad leedihiin qorshaheenu wuu hir-gelayaa wax is-hortaagi
kara oo carqalad ahi habayaraate iima muuqdaan. Ka dib waxaanu bilawnay
in aanu ka wada tashanno, waxyaabihii yar yaraa oo toosin iyo sixid yar
u baahnaa, balse iyaga aan u muuqan oo ahaa waxyaalo jiray, tusaale
ahaan kaalinta ciidamada cirku ay yeelan karaan kama ay fekierin marnaba. Sababta aan sidaa u idhi waxay ahayd kornayl la odhan jiray Alemayahu Wolde oo markaas ahaa ciidanka nabad-sugidda ayaa marka ay turubka ciyaarayaan ama ay khamriga wada cabayaan la joogi jiray oo wax alaaliyo waxay ku sheekestaanayaanba soo dhegaysan jiray. Ka dib inta u ii yimaado ayuu igu odhan jiray “ gudoomiye bal markan uun iyaga u daa, maadaama ay dagaalkan qorshihiisa lahaayeen hana hogaamiyeene oo u ansixi ileyn haddii kale waa kuwan oo waxay leeyihiin wuxuu isagu (mingistu) yidhaahdo mooyee wax kale in la yeello ma ogolla, ee bal adigu taageeradaada u muuji” . Markaa joogitaankayga ayaabay dhibsanayaan macnuhu miyaa ayaan ku idhi, dabadeedna wuxuu iigu jawaabay “maya ee waxa y moodayaan mar walba inaad iyaga wax aan jirin ka dhigayso oo aad adigu wax kasta oo dheef iyo magacba leh doonayso inaad yeelato ee bal tan u daa iyaga”. Ka dibna Addisabab ayaan dib ugu laabtay sidaa ayaanu dagaalkii ku bilowday.
Run ahaantii dagaalka bilowgiisii hore aad buu u wanaagsanaa, hubkii iyo
wax walba way soo wada diyaariyeen. Xataa inay guuleystaan wax yar ayey
u jirsadeen. Balse natiijadii ugu dambaysay ee ka soo baxday mid aad u
fool-xun ayey noqotay.
Dhacdooyin badan oo fool-xumo xambaarsan ayaa waayahan dambe wasaaradda qorsheyntu kula dhaqmaysay Hay’adaha Caalamiga ah iyo kuwa Samo-falka ee ku sugan dalka Somaliland. Waxa intaa sii dheer mararka qaarkood inay ugu baaqdo ka saarida dalka masuuliyiin ka tirsan hay’adaha sida EU iyo Novib, waxa kale oo xusid mudan sidii Marwo Aamina Waris looga joojiyey shaqadii ay ku guulaysatay ee Care International oo loo aanaynayo inay wasaarada qorsheyntu gacan ku lahayd. Waxa dhowaan dhacday in wasiirka qorsheyntu uu ku kacay fal aan munaasib ku ahayn hay’ada Caafimaadka Adduunka WHO, isaga oo ka saaray xafiiskiisa masuuliyiinta hay’adaasi oo waliba uu balan la lahaa, masuuliyiintu waxay kala hadleen arrin ku saabsan sii daynta iyo cashuur-dhaafka dawooyin iyo qalab caafimaad oo muddo saddex bilood ah ku xayirnaa kastamyada Berbera iyo Hargeysa. Waxaase Axmed Aadan Samaale oo maqaal arrintan khuseeya ku qoray Haatuf taariikhdu markay ahayd 19/4/2006 uu ahaa maah-maahda la yidhaahdo “Sakaaro saallo muuqata ayay aas-aastaa”. Dr. Xasan Ismaaciil Yuusuf imika maaha wasiir, balse waxa uu ka mid
yahay hawl-wadeenada hay’ada Caalamiga ah ee WHO oo hawshoodana uu u
socday, sidaas darteed waxay arrintani iila muuqataa sidii bahalkii
Biriijka ka dhacay ee baraarugay goor dadku soo baxay ee ka booday
bartii ugu dheerayd ee yidhi balankii illaahay barqaan kacay.
Waxa wax lagu qoslo oo lala yaabo ah, markasta oo dalka Somaliland aad
dhibtiisa istidhaa ka hadal, ama dadka wax tusaalee, in laba arimood
lagu soo celceliyo: ICTIRAAF iyo NABAD GALYO.
Dalka koonfurta Afriki waxa uu ka mid yahay wadamada ugu dhaqaalaha
badan leh qaaradan Africa, waxaanu horumar waafiya oo la tibaaxi karo ka
gaadhay dhinacyada waxsoosaarka, caafimaadka, isgaadhsiinta iyo
adeegsiga qaybaha kala duwan ee tecnolgy_ga casriga ah.. Xukuumadda Koonfurta Afrika iyadoo diirada saaraysa kobcinta iyo kor u qaadida wax soosaarka dalka ayay maalgalin ku samaysay xidhmooyin ama beero waaweyn oo laga falo dalaga iyo khudaarta noocyadeeda kala gedisan. Taasina waxay sahashay in dalku isku filaasho dhinaca maceeshada ah gaadho mana jirto maceeshad laga keeno dalka dibadiisa oo laga isticmaalo dalkan Koonfur Afrika balse waxa la tilmaami karaa hilibka laga cuno dalka Koonfurta Afrika in badidiisa laga soo waarido wadanka Australia. Dalka Koonfurta Afrika waxaa si wayn uga hano qaaday ganacsiga xorta
waxaana jira wershado iyo shirkado waawayn oo ku yaala dalka oo ka
madaxbanaan maamulka dawladnimo isla markaana farsameeya qalabka kala
duwan iyo baabuurta noocyadooda kalo duwan sida BMW oo laga leeyahay
Jarmal waxaanad moodaa ganacsiga suuqyada waawayn ee dalka in ay gacan
ku hayn iyo awood muuqata ku leeyihiin dadka cadaanka ah ee dalka dagani
maamulka beeraha awgeed. |