Haatuf News

Home | Contact Us | Links |  Archives

BADHEEDHAHA WARGEYSKA: Taariikhda Halgankii SNM Ka-Gilgilashadii Dulmigu Ma Khaladbay Ahayd?

Qudbigii Suugaanta – Gabay
Waxa tiriyay Bashiir Good

Dhaq-Dhaqaaqyo Milateri Iyo Abaabul Dagaal Oo Ka Soo Cus-Boonaaday Dhinaca Maamul-Goboleedka Puntland

Musharaxa Obama Oo Gobolka Koonfurta Korolina Kaga Adkaaday Labada Musharax Ee Kala Ah Hillary Clinton Iyo John Edwards

Ku-Simaha Maayarka Burco Oo Guddi U Magacaabay Xalinta Muranka Iyo Cabashada Wakaaladda Biyaha

Eng. Cali Xoor-Xoor Oo Sheegay In Sannadkii 2007 Badeecadihii Ganacsi Ee Ugu Badnaa Soo Mareen Dekedda Berbera

Wakiilka Kulmiye Ee Gobolka Awdal Oo Eed Kulul U Jeediyay Laanta Af-Soomaaliga Ee BBC-da, TV Boorama Iyo Warbaahinta Dawladda

“Xukuumadda Somaliland Waxaanu Leenahay Been Ma Sheegto Taariikhdu, Shacbigow-na Waa Taariikhdaadii Waxa Ciidda Hoosteeda La Gelinayaa”
War-saxaafadeed Ururka SDWO

Hargeysa, January 28, 2008 (Haatuf) – Madaxweynaha Somaliland, Daahir Rayaale Kaahin, ayaa xalay qasriga Madaxtooyada kula kulmay wefti ka socda hay’adda Inter Peace oo ka shaqaysa nabadeynta iyo hirgelinta dimuqraadiyadda.

Sidaana waxa lagu sheegay war-saxaafadeed uu saaray Afhayeenka Madaxtooyada Siciid Cadaani Mooge, waxaanu war-saxaafadeedkaasi u qornaa sidan:

“Madaxweynaha JSL Mudane Daahir Rayaale Kaahin waxa uu caawa [xalay] ku qaabilay qasriga Madaxtooyada Wefdi ka socda hay’adda qaabilsan Nabadaynta iyo hir gelinta Dimuqraadiyada ee magaceeda loo yaqaano (Inter Peace) oo booqasho sharaf ugu yimid Madaxweynaha.
Hay’addaasi Inter Peace, waxa ay tahay ta loo igmaday in ay ka hir galiso Jamhuuriyada Somaliland doorashooyinka loogu tallo galay in ay dalka ka dhacaan sanadkan aynu ku jirno ee 2008, kuwaasi oo ay ka mid yihiin doorashooyinkii Golayaasha Deeegaanka iyo Madaxtooyada.
Jerry McCann oo hogaaminayay wefdigaasi waxa uu Madaxweynaha JSL ugu mahad naqay soo dhawaynta fiican ee uu u fidiyay isaga iyo wefdigiisaba iyo wakhtigiisa qaaliga ah ee uu u huray inay la kulmaan.

Mr Jerry waxa kale oo uu intaa raaciyay in ula jeedada socdaalkoodu yahay in ay dar dar geliyaan sidii loogu dhaqaaqi lahaa qorshayaashii loogu tallo galay in lagu fuliyo diiwaan gelinta shacbiga Somaliland iyo adeegyada kale ee loogu tallo galay in lagu fuliyo doorashooyinka fooda inagu soo haya.

Madaxweynaha Somaliland waxa uu wefdiga u sheegay in xukuumad ahaan ay diyaar u yihiin sidii loo fulin lahaa qorshayaasha loogu tallo galay in lagu amba qaado doorashooyinkaasi , taas oo xukuumadu ay doorkeeda ka qaadan doonto haddii ay noqoto dhinac dhaqaale iyo xaga Nabad gelyaba , iyada oo mar walba la tashi la yeelan doonta Komishanka doorashooyinka iyo Asxaabtaba.

Madaxweynuhu waxa kale oo uu tibaaxay in xukuumada Somaliland ay ka go’an tahay in ay si Nabad gelyo ah uga dhacaan dalkeeda doorashooyin Xor ah oo la mid ah kuwii hadda ka hor dalka ka qabsoomay , si loo fuliyo geedi socodka dimuqraadiyada Jamhuuriyada Somaliland ku caano maashay.

Kulankaasi dhex maray Madaxweynaha iyo Wefdiga hay’adda Inter Peace waxa kale oo goob joog ka ahaa Madax ka tirsan Komishanka Doorashooyinka oo uu hogaaminayo Gudoomiyaha Komishanka Mudane Maxamed Yuusuf Axmed.
Alla Mahad leh.”

 

Ujeedada ugu weyn ee loo aasaasay ururkii SNM waxay ahayd in dadku iska dhiciyaan dawladii hororka ahayd ee Siyaad Barre ee dulmiga, dilka iyo dhaca joogtada ah ku hayn jirtay.

Maadaama waxa laga dagaalamayay uu ahaa dulmi iyo xasuuq, cidna maanta raali-gelin laga siin maayo halgankii hubaysnaa ee ururka SNM uu Somaliland iyo Somalia-yaba kaga xoreeyay nidaamkaasi bahalka ahaa, balse halgankaasi waxa uu shacbiga labadaas dal ee dulmigii haystay laga kor qaaday iyo shucuubta dunida inteeda kaleba ka mudan yahay xishmad iyo qadarin buuxda, walibana reer Somaliland waxa waajib ku ah inay Illaahay ka sakow SNM ugu mahad-naqaan xoriyadda iyo nabadda ay maanta ku noolyihiin, waayo beelaha Somaliland maanta way is-cuni lahaayeen sida kuwa Somalia haddii aanay SNM markii ay dalka xoreysay 1991 ku dhaqaaqi lahayn soo af-jarista colaadihii ba’naa ee wakhtigaasi ka dhex taagnaa beelaha reer Somaliland oo aanay SNM markiiba xabad joojin iyo nabad ugu baaqi lahayn beelahaasi.

SNM markii ay guulaysatay waxay kala dooratay laba dariiq oo midna ahaa kii dib-u-heshiisiinta iyo dib-u-walaaleynta beelaha Somaliland, ka kalena ahaa in la kala aargoosto, waxaanay SNM dooratay oo Illaahay waafajiyay labadii dariiq ka hore.

Waxay ahayd in inanka jooga Boorama iyo inanka jooga Laas-caanood ay labaduba qadariyaan wanaagaasi cidii ku talisay oo ahayd SNM balse maaha in maanta la yidhaahdo taariikhdii SNM haddii lagu xardho manhajka Waxbarashada ee dugsiyada dalka waxa xanaaqaya beelaha cidhifyada oo waliba ay xukuumaddu arrintaas marmarsiiyo ka dhigato si ay uga xuub-siibato masuuliyadda ka saaran inay jiilasha soo koraya iyo kuwa soo socdaba ay u ogaan lahaayeen sababihii kelifay in SNM la aasaaso iyo halgankeedii hubaysnaa iyo waxyaabihii foosha xumaa ee xilligaas ka dhacay Somaliland, sida xasuuqii loo geystay dadka rayidka ah iyo colaadihii uu nidaamkii Siyaad Barre kala dhex dhigay beelaha iyo sidii looga heshiiyay iyo siday Somaliland ku timid. Ujeedadu maaha SNM-baa la jecelyahay ama la necebyahay balse waxa weeye sidii taariikhda looga faa’iidaysan lahaa ee ay ummaddu uga digtoonaan lahayd inay mar dambe gacanta u gasho digtaatooriyad qabyaalad ku dhisan, taas oo haddii ay dhacdo ay dadku halis ugu jiri doonaan in haybtooda loo xasuuqo sidii dhacday xilligii dawladii Siyaad Barre ee la gumaadayey beesha Isaaqa.

Haddaba Xukuumadda Madaxweyne Rayaale halkii ay dadkeeda ku hanuunin lahayd Sooyaalkii taariikheed ee SNM iyo Somaliland-ba, ayay iyada lafteedii horsed u noqotay faafinta cayda iyo naceybka SNM iyo halgameyaasheedii.

Daahir Rayaale Kaahin waxay ahayd in uu waliba is-dhawro maadaama dadka qaar ku eedaynayaan inuu door ku lahaa dad sannadihii 1988-1989 lagu xasuuqay magaalada Berbera iyo dilal khaarajin ah oo isla xilligaas ka dhacay magaalada Burco, iyada oo aanu Madaxweynuhu ilaa hadda ka hadal eedaymahaasi hore loogu soo jeediyay. Waxaana hubaal ah in haddii uu Mr. Riyaale mawqif adag iska taagi lahaa cidda Boorama ka tumaysa dubaanada naceybka SNM-ta aanay jirteen cid dambe oo ku dhiirata inay taariikhda halgankii SNM oo laga saaro Manhajka ka dhigtaan mawduuc ay kolba boodhka ka tumaan si ay calool xumo cusubi marwalba u kala dhextaalo dadka.

Waxa kale oo iyaduna shakigeeda leh sababta ay xukuumaddu u aqbashay in lagu soo daabaco buugaagta loogu talo-galay dugsiyada Somaliland kelmad mahadnaq ah oo ay hay’adda UNESCO ujeedinaysay wasiirka Waxbarashada ee Xukuumadda Mbagathi.

Sidaas darteed Madaxweyne Riyaale iyo wasiiradiisa waxa la gudboon inay ka waantoobaan hadalada iyo ficilada turxaanta ku beeraya bulshada dhexdeeda oo ay bal marka hore iyagu iska ilaaliyaan wax kasta oo wiiqaya midnimadda ummadda dhexdeeda ama waxyeelaynaya gooni-isu-taagga Somaliland, haddii kale waxay dalka iyo dadkaba dhaxalsiin doonaan cawaaqib-xumo ay adkaan doonto in dib looga soo kabtaa.

Xogta Ku Duugan Buug Ka Mid Ah Manhajka Waxbarashada Somaliland Iyo Khaladaadka Ku Jira
Hargeysa, January 28, 2008 (Haatuf) – Waxa maalmihii ina dhaafay warbaahinta Somaliland intooda badan, gaar ahaan Wargeyska Jamhuuriya ku soo baxayay warar sheegaya in buugaagta manhajka waxbarashada Somaliland laga saaray taariikhdii ururkii dhaq-dhaqaaqa wadaniga Soomaaliyeed ee SNM, oo ahaa ururkii xoreeyay dalka Jamhuuriyadda Somaliland, markii ay dadka reer Somaliland wehel la ahaayeen 31 sannadood oo ay ku hoos jireen midnimo cadaaladda awood qaybsiga ka fog iyo dulmi joogto ah iyo xasuuq aan arxan lahayn.

Inkasta oo markii mawduucan soo baxay ay dad badani ka hadleen, isla markaana Xukuumadda Somaliland lagu dhaliilay in aanay manhajka waxbarashada Somaliland ku jirin ururkii hogaaminayay halgankii qadhaadhaa ee la iskaga xoreeyay kelidii taliyihii u dambeeyay ee Koonfurta Somalia, haddana Wasiirka Waxbarashada Somaliland, Xasan X. Maxamuud Warsame (Gadhweyne) ayaa shir jaraa’id oo uu ku qabtay xafiiskiisa waxa uu ku sheegay in taariikhda SNM ku jirto manhajka waxbarashada Somaliland, isla markaana aan loo baahnayn in gebi ahaanba lagu wada qoro taariikhda SNM buugaagta, balse ay ku qorantahay intii loo baahnaa Manhajka waxbarashada dalka.

Hase yeeshee, Wargeyska Haatuf, oo baadhitaan ku sameeyay arrintaasi waxa uu soo ogaaday in waxoogay ka mid ah taariikhdii halgankii qadhaadhaa ee ay SNM horseed ka ahayd ku jirto Manhajka Waxbarashada Somaliland.

Buugga tababarka macalimiinta ee fasalada 1-aad ilaa 4-aad ee Dugsiga hoose ayaa waxa uu ka mid yahay buugaagta uu Wasiirka Waxbarashada Somaliland tusaalaha u soo qaatay markii uu ka hadlayay taariikhda SNM iyo halka ay kaga jirto Manhajka Waxbarashada Somaliland.
“- 1981-kii waxa la xidhay 40 qof oo isugu jiray dhakhaatiir, macalimiin iyo baayacmushtari doonayayna inay hagaajiyaan cusbitaalada iyo magaalooyinka guud ahaan.
- Xidhistii la xidhay Ismaaciil Cali Abokor oo ahaa Madaxweyne ku xigeen iyo Cumar Carte oo ahaa Wasiirka Arrimaha Debada
- Baayacmushtarigii oo niyad jab ku dhacay markii Kaantaroolo badan lagu soo rogay
- Iyada oo la ilaaway horumarkii gobolka loo qaban lahaa
- Iyada oo Waqooyiga la keenay qaxooti badan
- In 1983 la beero qaad iyo ka baayacmushtarigiisa
- Iyada oo dadka waqooyiga lagu soo rogay xukun milateri. Arrimahaas oo dhami waxa ay keeneen in la aas-aaso dha-dhaqaaqii wadaniga Soomaaliyeed” ayaa lagu yidhi Buugga.

Ka dibna waxa la taxay liiska 11 magac oo ka mid ah aas-aasayaashii SNM.
1. Axmed Ismaaciil Cabdi Duqsi
2. Maxamed Xaashi Cilmi
3. Xasan Aadan Wadaadiid
4. Cumar Maygaag Samatar
5. Maxamed Cismaan Yuusuf
6. Ibraahim X. Ducaale (DUDUMO)
7. Ibraahim Cismaan Yuusuf
8. Dr. C/Salaan Yuusuf
9. Cismaan Axmed Xasan
10. Xasan Ciise Jaamac
11. Axmed Jimcaale.

Marka uu buuggu 11-kaa dhameeyo waxa uu ku xigsiinayaa waxoogay tafaasiil ah oo u qoran sidan:

“Raggaa aas-aasay badankoodu waxay ahaayeen shaqaale dawladeed oo waqtiyadii horena qaban jiray shirarka xilliyadda Xajka la gudanayo, waxyaalaha ay ka hadli jireen waxaa ka mid ahaa cadaadiska uu u geysan jiray kelidii taliyihii dadkii waxgaradka ahaa, taa oo keentay inay debada dalka uga wada yaacaan.
1978 – 1981 dhaqdhaqaaqan aasaasiga ahi waxa uu ku koobnaa Jiddah, aakhirataankiina shir weyne ayaa la iskugu yimid waxaana la falanqeeyay magacii loo bixin lahaa ururka siyaasiga ah, shirkiina waxa la soo dhex dhigay saddex magac oo la magaca ah SNM, isla markaana lagu dhawaaqa ururkii siyaasiga ahaa ee SNM. Dhammaadkii 1980 aasaasayaashii ururka waxa ay u kala ambabaxeen Yurub iyo Ameerika si ay taageero ugu so helaan ururka.
March 1981, weftigii Ingiriiska u kicitimay oo ururkaa ka tirsanaa soo dhaweyn diiran ayay kala kulmeen dadkii Soomaalida ahaa ee deganaa arliga Ingiriiska, waxa aanay qaban qaabiyeen sidii loo qori lahaa dastuurka, shirweyne ayaa lagu qabtay London waxa Axmed Jimcaale loo doortay Gudoomiyhii XIsbiga, Gudoomiye ku xigeen looga dhigay Xasan CIise Jaamac ahaana qoraagii jariidada ay xisbigu soo saari jirtey, lagu magacaabi jiray Somali Uncensored”. Ayuu buuggu ku soo koobay aas-aaskii SNM.
Waxa kale oo uu ku tilmaamay aas-aaskii garabkii hubaysnaa ee SNM sidan.
Ciidamadii Soomaalida waxa badankooda madax u ahaa saraakiishii Koonfurta.
Saraakiishii waqooyiga waxa lagu hayay cadaadis aan kala joogsanayn, taas oo abuurtay niyad jab ku dhacay saraakiishii waqooyiga, saraakiishii waqooyigu waxay bilaabeen inay hoos hoos u shiraan, kana tashadaan sida ay u ridi lahaayeen dawladda, arrintii waxa ay aad u sii xumaatay markii general Gaani dilay Kornayl Siciid C/laahi Cige oo ahaa saraakiishii ruug cadaaga ahaa ee waqooyiga. Saraakiishii reer waqooyiga waxa ay bilaabeen inay Itoobiya u talaabaan si ay u sameeyaan garabkii hubaysnaa.
Kooxdii ugu horeysay ee sarkaal ee tallaaba 1982-kii
1. Kornayl Aadan (Shine)
2. Kornayl Axmed (Dhagax)
3. Kornayl Maxamed Kaahin
4. Kornayl Aadan Saleebaan
5. Kornayl Maxamed Xaashi (Lixle)

[NB. Maaha in aanaan magacyada Mujaahidiintaasi dhamaystiri karin, laakiin waa sida ay buugga ugu qorantahay].

Kooxdii labaad ee sarkaal ee talaaba waxa ay ahaayeen
1. Kornayl C/Qaadir Koosaar
2. Kornayl C/Raxmaan Aw Cali
3. Kornayl Axmed Waysa Cadde
4. Kornayl Aadan Dhamac
5. Kornayl Xuseen Axmed Guuleed
6. Kornayl Jaala Diid
7. Kornayl Ibraahim Koodbuur
8. Kornayl Ibraahim C/laahi (Dhegaweyne)
9. Kornayl Mahdi Cali Faarax
10. Kornayl Xasan Yoonis Habane
11. Kornayl Axmed Mire
12. Kornayl Muuse Biixi Axmed
13. Kornayl Dayib Guray iyo qaar kaloo badan.” Ayuu Buuggu qoray.
Laakiin Buuggu ma sheegin qaabka uu Mujaahidiintani gaarka ah magacyadooda ku soo xushay, kuwa kalena uga tegay iyo in sida ay u kala horeeyaan xagga liiska ugu kala horeeyeen talaabista iyo inkale.

Balse, haddana Buuggu waxa kale oo uu qoray. “Waxa kale oo jiray garab hubaysan oo la odhan jiray afraad, looguna tala galay inay ka barbar dagaalamaan jabhadii Ogaadeenka, fadhigooduna waxa uu ahaa Wajaale, Jabhadaasina waxa ay bilawday inay layso dadkii reer Waqooyiga ahaa ee agagaarka deganaa, hogaamiyahoodii Mujaahid Maxamed Cali ayaa ka goostay, isaga oo ciidankiisii wata, waxa aanu isla markiiba ku biiray jabhadii SNM”. Halkaasi Buuggu ma kala cadayn Jabhadda Ogaadeenka iyo Jabhadda Afraad ta iyadu dadka layn jirtay.

Buuggu ugu dambayn halka ugu dambaysa ee uu SNM kaga hadlay waxa weeye, mar uu ka hadlayay hawlgaladii ay SNM fulisay, waxaanu u qoray sidan:

“Ciidamadii SNM waxa ay dagaal joogta ah ku soo qaadi jireen askartii xadka deganayd ee Soomaalida waxa aanay u geysteen khasaare aad u fara badan, weerarada kale ee ay qaadeenna waxa ka mid ah:

1. Hawlgalkii Mandheera ee lagu sii daayay maxaabiistii ku xidhnayd June 1983-kii.
2. Hawl galkii lagu badbaadiyay Kornayl C/laahi Askar oo ka dhacay Hargeysa 12 October 1983-kii hawlgalkaana waxa hoggaaminayay Ibraahim Koodbuur iyo Cabdisalaan Turki”.
Guud ahaan xogaha ku saabsan SNM ee ku jira Buugga Manhajka Waxbarashada ee Tababarka Macalimiinta Fasalada 1-4 ee Cilmiga Bulshada, ma sheegin halka uu ka soo qaatay xogta.

Sidoo kale qorayaasha Buuggu xataa taariikhda Jaraa’idku qoreen ee ku saabsan dhacdooyinkaasi uu Buuggu ka waramayo kama ay xigan, Sida Haatuf iyo Somaliland Times oo dhawr jeer dhacdooyinkaasi wax ka qoray, isla markaana xataa taariikhda iyo magacyada dadka nool iyo kuwa dhintay midkoodna la iskuma deyin in la saxo.

Tixdan oo aan ka tiriyey geeridii Abwaan Xasan Sheekh Muumin waxay taataabanaysaa kaalintii suugaaneed ee uu abwaanku kaga jiray halabuurka Soomaaliyeed. Xasan wuxu ahaa tiirarka ugu waaweyn ee riwaayadyahanka Soomaaliyeed, isaga oo si gaara ugu tilmaanaa doorka uu ka qaato wacyigelinta, gaar ahaan dhiirri gelinta tacliinta iyo naqdiga aafooyinka bulshada. Wuxu ahaa nin afka ku xarragooda oo sarbeebtiisu xambaarsan tahay falsafad gundheer oo uu si farshaxanimo leh uu uga soo mullaaxdo suugaanta hiddaha iyo dhaqanka. Xasan wuxu ku geeriyooday magaalada Oslo, Norway, 16 January 2008, waxana lagu aasay magaalada Boorama, Somaliland, 26 January 2008.

Qudbigii suugaanta
Duniyeey qadaraleey
Qabar xumi ma oolee
Maantana qab baa dhacay
Qaylaa habeen timid
Ababshihii qoraalkiyo
Qodinkii aqoontiyo
Qudbigii suugaantiyo
Gorod baa la qaadoo
Qaddarkii haleeloo
Qalinkiisi joogsaday

Qorraxduu ahaa iyo
Qaxootiga madaw iyo
Qorfuhuu ku lee’daa
Qalbigay maroorshoo
Hiygaan ka qawdhamay

Allaylehe qod baa dhacay
Qaran baa habeensaday
Afka qiimihiisiyo
Suugaantu qurux iyo
Waxay qara lahayd iyo
Qudbigeedii baa tegey
Qalinkiyo tawaadii
Quudinaayey baa lumay

Af Soomali qurux badan
Oo qaayo loo dhilay
Far xariira lagu qoray
Qudbigii hadduu tegay
Ayaa soo qormaynoo
Sidii qayli darartiyo
Qaabil caanaheedii
Waayeel qulbaayiyo
Qudhqudhsiin dhallaankii

Murtideena qaniga ah
Sheekooyin qaydhiin
Sida aale qadaw iyo
Qooqaani roobi iyo
Qodaalkii dhulkeenii
Ku quwaystay oo baxay
Yaa qaniini oo jabin
Oo quud macaan iyo
Qumbo malab ka fuuqsani

Quruumaha wixii dhacay
Ilaa qaafo soo jiray
Taariikhda qaabka ah
Qasnadeeda yaa furi
Oo luul ka soo qubi
Ayaa dheeman qaaliyaa
Kolba meel ka soo qodi
Kuul qubatay caynkeed
Qawyada habeenkii
Kolba qaar ka soo heli

Ayaa qaaxo iyo cudur
Huuryo iyo qaniiniyo
Xumihii qarsoonee
Nin dantii quminayaa
Ku qadhaabanaayiyo
Wixii qooma aadmiga
Ee qabkiisa dhaawaca
Ayaa qeexi oo dhili
Oo sarbeeb ku kala qali

Yaa jacayl ku qaydaran
Buuraha qarkoodiyo
Qod laalay ku yaaliyo
Hulo qaabo-qawsayn
Dabayluhu qulqulayaan
Tixa loo qiyaasiyo
Qormo macallin weyn iyo
Liishaan ku soo qaban
Sida kuul qardhaasa leh
Qalanjooyin loo bogay
qoortooda soo sudhi
Qalbigooga soo luli

Inta uu Qurbaankiyo
Quraan ruuggu ducadiyo
Qaadkiyo lubaankiyo
Meerinaayo quulada

Inaguna qushuuc iyo
Hawraar u qalantiyo
Gaby qiimo weyn iyo
Aan qasiido goynoo
Dikri aan u qaadnee

Qummanow saciidiyo
Xaddiyo qalweeyoo
Beylow qaraamida
Soo qabo halkeedoo

Qalabkuu jecelaa iyo
Kamankii ha quustoo
Muusigu ha qululoo
Qaaliyada dhulkeeniyoo
Oslo qoorigeediyo
Qoomka soo koraayiyo
Qaaradaha ha gaadhoo

Codkii qaaligiiyuu
Qururxdiisa joojuu
Qajeel soo gardaadshiyo
Hibo ha ugu qaadee

Mawliidow qormeeyoo
Xadhig bilan ka qaadoo

Qabnadii warkiisiyo
Sheekadiisa qubanta
Xertii gaacidaydaay
Kaalayoo ila qalindara.
- Bashir Goth, 23 Jan. 2008.
- Email: bsogoth@yahoo.com

Fiiro Gaara: Halabuuurka iyo fanaaniinta aan magacdooda tixda ku xusay waa dad saaxiibaday ah oo aan murti-wadaag hore lahayn iyo qaar jacaylka suugaanta iyo fanku na kulmiyey. Waxaanay kala yihiin:
1- Siciid Cabdillaahi Iimaan, waa Abwaan ku nool dalka Imaaraadka Carabta horena aan uga wada qayb galay silsiladdii Xaamiim.
2- Daahir Maxamuud Xaddi, waa Abwaan ku nool Somaliland ahna Guddoomiyaha Waxbarashada Gobolka Awdal, horena aan uga wada qayb galay silsiladdii Xaamiim.
3- Dr. Cabdiraxmaan Bayle, waa nin aan jeclayn in lagu tilmaamo Abwaan laakiin suugaanta curiya, ururiya oo jecel, waana dhaqaale yahan ka shaqeeya Bangiga Afrika, dhawaana wuxu tiriyey heesta Qaylo Dhaan ee uu u tiriyey tiiraanyada Calanka Soomaaliyeed haysata.
4- Axmed Xasan Caynaan (Mawliid), waa fanaan ku xeel dheer tumista kamanka, waana ninka uu Xudaydi yidhi waxan ku wareejay dhaxalkii kamanka, wuxuna ku nool yahay Imaaraadka Carabta.
5- Hibo Maxamed Guddoon (Hibo Nuura), waa fanaanada caanka ee ku soo baxday riwaayaddii Shabeel Naagood ee Xasan Sheekh Muumin sameeyey. Hibo iyada ayaa qaaday heesaha ugu badan ee Xasan tiriyey, waxaanay ku soo kortay guriga Abwaanka yaraanteedii.
 

Garoowe, January 28, 2008 (Haatuf) – Sida ay sheegeen warar aanu ka helay xarunta maamul-goboleedka Puntland ee Garoowe iyo meelo kale waxa maalmihii u dambeeyey degaamada maamul-goboleedka Puntland ka socday dhaqdhaqaaqyo milateri iyo abaabul dagaal oo isa soo taraya, iyadoo dhinaca kalena la sheegay in ciidamada Somaliland ee ku sugan jiidaha gobolka Sool ilaa labadii maalmood ee u dambeeyey la geliyey heegan, ka dib markii sida la sheegay laga war helay dhaqdhaqaaqyo milateri oo ay ciidamada maamul-goboleedka Puntland ka wadaaan jiidaha kulaalaya fadhiisimada ciidamada Somaliland ee ku sugan gobolka Sool.

Sida la sheegay meelaha ay ciidamada maamul-goboleedka Puntland dhaqdhaqaaqyada ka sameeyeen waxa ka mid ah degmada Ganbadhe iyo jiido koonfur-galbeed ka xiga magaalada Laas-caanood, hase yeeshee wararku ma sheegin wax talaabo ah oo ay ciidamada Puntland qaadeen iyo warar xaqiijinaya inay weerar soo qaadayaan.

Sida ay sheegeen wararka aanu ka helay magaalada Garoowe waxa hogaaminta ciidamada maamul-goboleedka Puntland la wareegay nin la yidhaahdo Kornayl Cadhays oo dhowaan ka yimi dhinaca Muqdisho.

Kornayl Cadhays waxa uu ka mid ahaa saraakiisha milateri ee laf-dhabarta u ah ciidamada dawladda C/laahi Yuusuf ee ka dagaalamayay magaalada Muqdisho, hase yeeshee dhowaan ayaa loo soo diray dhinaca maamul-goboleedka Puntland, iyadoo sababta uu C/laahi Yuusuf ugu soo diray Garoowe ay tahay inuu la wareego hogaaminta ciidamada maamul-goboleedka Puntland, waxaana la sheegay inuu Kornayl Cadhays hadda qaban-qaabinayo dagaal ay ciidamada Puntland ku qaadaan magaalada Laas-caanood iyo nawaaxigeeda, taas oo ay huwanta maamul-goboleedka Puntland iyo dawladda C/laahi Yuusuf damacsan yihiin inay dib u qabsadaan magaalada Laas-caanood.

Sida ay sheegeen warar aanu iyagana ka helay magaalada Boosaaso waxa dhaqdhaqaaqyada Milateri ee halkaa ka socda ka mid ah baabuur yar yar oo qoryo la saarayo, baabuurtaas oo dhowaan dhinaca debedaha laga soo iibiyey, ayna soo iibiyeen dadka debedaha ku dhaqan ee reer Sool.

Sidoo kale warar aanu ka helay magaalada Burco ee xarunta gobolka Togdheer ayaa sheegay in dhawrkii maalmood ee u dambeeyey shidaalka si xaamiya loogu iib-geynayey dhinaca Boosaaso iyo magaalooyinka kale ee Puntland, taas oo ay dadka qaar baahida shidaal ee dhinaca Puntland ka soo korodhay u macnaysteen inay qayb ka tahay dhaqdhaqaaqyada milateri iyo abaabulka dagaal ee laga waddo degaamada Puntland, waxayna dad badani saadaalinayaan inuu dagaal dib uga qarxi doono gobolka Sool, iyadoo uu dhinaca debedahana ka socdo olole weyn oo ay wadaan jaaliyadaha debedaha ee reer Sool, iyagoo ururiyey dhaqaale badan oo ay ugu talo galeen in la siiyo saanad milateri, sida: hub, gaadiid, Shidaal iyo raashin-ba.

Carolina, January 28, 2008 (W. Wararka) – Senator Barack Husein Obama oo ka mid ah musharaxiinta xisbiga Dimoqraadiga ee u tartamaya musharaxnimada madaxweynenimada ee xisbiga Dimoqraadiga ayaa doorasho maalintii shalay ka dhacday gobolka la yidhaahdo Koonfurta Carolina ee dalka Maraykanka kaga guulaystay haweenayda iyana ku jirta tartanka musharaxnimada madaxweynaha Senator Hillary Clinton, oo ah gabadha uu qabo madaxweynihii hore ee Maraykanka Bill Clinton. Waxa kale oo isna tartanka gobolkaa lagaga guulaystay siyaasiga la yidhaahdo John Edwards, iyadoo ay saddexdan musharaxba ku tartamayaan xisbiga dimoqraadiga gudihiisa.

Senator Barack Husein Obama doorashada ka dhacday gobolka South Carolina waxa uu dadkii codadkooda dhiibtay ka helay 55%, halka ay Hillary Clinton heshay 27%, sidoo kale John Edwards waxa uu helay 18%, iyadoo la sheegay inay taageerayaasha xisbiga Dimoqraadiga ee ku dhaqan gobolka Koonfurta Carolina 90% codkooda dhiibteen, una kala codeeyey musharaxiinta kala ah.

Gobolka koonfurta Carolina oo ah gobol ay aad ugu badan yihiin dadka madowga ah ee asalkoodu ka soo jeedo qaaradda Afrika (African-Americans) waxay dadkaasi intooda badan codkooda siiyeen Obama oo uu aabihii asal ahaan ka soo jeedo gobolka la yidhaahdo Nyanza ee dalka Kenya, halka ay hooyadiina ahayd Maraykanka cad, kana soo jeeday gobolka Kansas ee dalka Maraykanka, waxaana Mr. Obama iyo Hillary Clinton dhexmaray doodo kul-kulul oo uu mid-ba midka kale ku reebayo.

Guusha uu Mr. Obama ka helay gobolka Koonfurta Carolina ayey dad badani ku tilmaameen mid yididiilo gelinaysa rajada uu Mr. Obama ka qabo inuu ku guulaysto tartanka uu ugu jiro musharaxnimada xisbiga Dimoqraadiga ee madaxweynenimada, iyadoo ay maalinta loo yaqaan Super Tues-day ay 22 gobol oo Maraykan ahi dooran doonaan qofka noqonaya musharaxa madaxweynenimo ee dalka Maraykanka.
Mr. Obama waa qareen bartay culuunta sharciga, wuxuuna aqalka Senate-ka Maraykanka ku biiray sannadkii 2004.

Inkasta oo ra’yi ururin laga sameeyey meelaha qaarkood uu Mr. Obama aad ugu horeeyo, hadana dadka qaarkood ayaa shaki gelinayo sida uu ugu guulaysan doono tartanka kama dambaysta ee loogu gud-bayo musharaxa madaxweynenimo.
 

Top

Burco, January 28, 2008 (Haatuf) – Wakaaladda biyaha Burco oo muddo sadex Bilood ah uu ka taagnaa is qabsi iyo murug u dhaxeeya maamulka iyo shaqaalaha Wakaaladda ayaa shalay loo magacabay guddi xalisa muranka iyo khilaafka taagan wakaaladdaas.
Sida uu ku soo waramay weriyaha Haatuf ee gobolada Bari, Axmed Aadan Yuusuf, guddidan oo uu magacaabay Maayar ku xigeenka degmada Burco, ahna kusimaha Maayarka Axmed Cabdi Falay oo isla isaguna uu gudoomiye ka yahay oo ka kooban siddeed xubnood oo Golaha Degaanka Burco ka mida ayaa isla shalay gelinkii horeba gudo galay hawsha, iyada oo ay xarunta Wakaaladda shir ugu qabteen maamulka iyo shaqaalaha.

Kulankan oo ahaa kii u horeeyay ee muddada saddexda bilood ah ee dhibkani jiray ay sameeyaan Golaha Degaanka Burco ayaa xubnahan ka socda golaha degaanka ee hawshan galay ay kulankaas kala kulmeen ceebo iyo musuq ay shaqaaluhu ku cadeeyeen gole degaan ahaan inay qayb ka yihiin sida daraadood uu xalku yahay (eelka kii dhigay u ergootoy).

Xubnaha guddidan ayaa iyagu ugu horayn dhagaystay cabashada shaqaalaha iyada oo ay shaqaaluhuna soo saareen shan xubnood oo u hadla.

Ibraahin Maxamuud Cali oo ka mid ahaa xubnaha u hadlay shaqaalaha ayaa waxa uu yidhi: “Waxa aanu biyaha Burco ku gaadhsiinay iskaa wax u qabso 1999-kii mana jirin cid ka baxsan dadweynaha oo na caawisay markii aan biyihii magaaladii wada siinay ee wakaaladii dakhli heshay waxa dhexda ku duubatay xuurtana ku qabsatay dawladda hoose ee Burco, taas oo aan kab iyo wax kale toona ku biirin halka ay maanta maraysona wakaaladuna ma garanayo nin reer Burco ah oo ka soo celinaya waayo waxa ay ku dhacday ceel afar boqol oo baac ah waxaanay u baahantahay cidii ka soo saari lahayd.”

Maxamed Cabdi Xaad oo isna ka mid ahaa xubnaha shaqaalaha ayaa isna yidhi “Wakaaladda biyaha Burco, waxa ka jira cunsuriyad iyo qabyaalad, taas oo dhaawacday kalsoonidi lagu qabay Wakaaladda, waxaanan qabaa hadaad tihiin golihii deegaanka Burco in aydin wax ka qabanaysaan waayo qaar idinka mid ah waxa halkan Wakaaladda looga raraa fadhiyada waaweyn ee lagu raaxaysto ee fadhi carbeedka iyo qalab ay ka mid yihiin jiingado guryaha lagu dhiso, markaa maxay tahay waxa aad ka qabanaysaan dhibkan bulshada iyo anagaba na haysta. Hadaad taas wax ka qabanaysaan hadaad doorasho ku keenteen maamulkan u codeeya hadaad soo magacawdeena dee cid waxan wax ka qabata keena.”

Cabashadan iyo musuq-maasuqan ay shaqaaluhu maamulka Wakaaladda iyo golaha degaanka Burcoba ku cadeeyeen ayaa xubnaha Maayar ku xigeenku magacaabay ku noqotay weji gabax. Gudoomiyaha guddidan ahna ku simaha Maayarka ayaa isagu la hadlay shaqaalaha una sheegay in ay waxan si degdeg ah wax uga qabanayaan mudo saddex maalmod gudahood ah waxana uu yidhi: “waanu dhegaysan hadalkiina waxbaanuna ka qabanaynaa waxa aan idinka codsanayaa inaad shaqadii aad dadweynaha u hayseen bilowdaan, shaqadiina ay socoto. Arrinta maamulka iyo idinkaba dhakhso ayaanu u dhamaynaynaa insha allah, nagumana dhaafayso muddo sadex casho ah. Waxa kale ee aan idinkucelcelinayaa waa in aanay shaqadu dayacmin waayo dadku waa dadkiinii.”

Intaa ka dib waxa ay qaateen Maareeyaha iyo maayar ku xigeenka oo tan iyo wakhtigaa ay fiintu dhex miranaysay labadooda waxana ay geeyeen hudheelka Shamaxle halkaas oo ay shir albaabadu u xidhan yihiin ku yeesheen muddo dhawr saacadood ah.

Arrintan Wakaaladda Biyaha Burco oo ah mid taagan mudo saddex bilood ah ayaan magaalada wax shaqo ah oo caadiya aanay wakaaladu ka wadin taas oo uu hore maamulka Gobolku u soo fara galiyay wax ka qabashadeeda balse markii danbe maamulka Gobolku faraha kala baxay markii warkeedu gaadhay wasaarada Arrimaha Gudaha oo ay wakaaladdu hadda hoos tagto iyo Madaxweynaha, kuwaas oo aan ilaa hadda bulshadu ka hayn wax ka qabasho arintaas.
 

Berbera, January 28, 2008 (Haatuf) – Maareeyaha Dekedda Berbera Eng. Cali Cumar Maxamed (Cali Xoor-Xoor) ayaa sheegay in sanadkii ina dhaafay ee 2007-du ahaa sanadkii ay ugu badnayd xadiga badeecadaha ganacsi ee ka soo degay dekadda Berbera marka loo eego badeecadihii soo maray sanadihii ka horeeyey.

Sida uu ku soo waramay weriyaha Haatuf ee gobolka Saaxil, Axmed Aadan Dheere, sidaasna waxa uu maareeyuhu ku sheegay shir jaraa’id oo uu maalintii shalay ku qabtay Xafiiskiisa Dekedda Berbera.

Mareeyuhu waxa kaloo uu kaga waramay guud ahaanba howl qabadkii dekedda ee sanadkaasi oo uu xusay in aanay jirin wax dhibaatooyin la taaban karo ah oo ka dhacay dekedda sanadkaasi marka laga reebo dhaawacyo aan sidaasi u cuslayn oo ka soo gaadhay qaar ka mid ah shaqaalaha howlaha adeegyada ee Dekada waxaanu ugu horeyn maareeyuhu ku bilaabay shirkiisaa jaraa’id “Hadaan ka waramo sanadkii ina dhaafay ee 2007-dii iyo dhaqdhaqaaqii howlaha Dekeda waxaan odhan karaa wuxuu ahaa sanadkii ay ugu badnayd xadiga badeecadu taa macnaheedu maaha inay dekeda soo mareen badeecado qayral caadi ah oo ka farabadan qiyaas ahaan tii aanu filaynay waxase jirta in badeecadu sanadba sanadka ka danbeeya soo kordhayso marka hadaba sandkan ina dhaafay ee 2007 la eego farqiga la tilmaami karo dhinaca badeecada koontiinrada ayaa waxa kuwii sanadkii kan (2007) ka horeeyey ee2006 dheeryihiin 1500 oo koontiinar, guud ahaana korodhka badeecaduhu wuxuu dheeraa kuwii sanadkii ka horeeyay qiyaas ah ilaa 80,000 oo Tone.

Dhinaca xoolaha nool ee ka dhoofay Dekedda tirada Adhigii sanadkii ina dhaafay dhooftay waxay dhantahay 1,350,000 oo neef halka uu sanadkii 2006-dii ka ahaa 1,199,000. oo Neef halkaa waxaad arkaysaa in faraqa ku kordhay noqonayo 150,000 oo neef, Sanadkii 2005-tiina waxa uu ahaa 1,500,000 oo neef, dhinaca Lo;da iyada waxaad moodaa inay badnayd sanadihii ka horeeyey oo tirada dibida dhooftay sanadkii 2005tii waxay dhamayd 148,000 oo Neef, 2006-diina waxay dhamayd 97,000 oo Dibi halka ay 2007 ka noqonayso tirada dhooftay 88,000 oo Neef, Awrta marka la eego tirada sanadkan aynu ka hadlayno ee 2007-da ayaa ka yar marka loo eego tiradii Awrta dhooftay kii ka horeeyay ee 2006-da waxaanay noqotay sanadkan 2007 tirada Awrtu 14,000. oo Awr, halka ay 2006-diina ka ahayd 24,000. oo Awr, xooluhuna sidoodaba waxay badankoodu dhoofaan sanadka lixdiisa bilood ee danbe oo ah xiliga ay goostaan naqa roobabka ee ay naaxaan.

Ma jirin wax dhibaatooyin (accident) ah oo waaweyn oo ka dhacay sanadkaa dekeda waxaan ka ahayn dhaawacyo aan sidaas u badnayn waxase jiray oo aanu waxbadana ka qabanay dhinaca dayactirka agabka lagu shaqeeyo waxaana kamid ahaa kuwa aan soo qaadan karo Taaga maraakiibta soo xidha oo aanu dayactir ku samaynay sidoo kalena waxaanu dayactiray kaalka ay weelku kaga xidhaan dekedda, kolay waa wax layska garan karo meel howli ka socoto oo goob adeeg ah in howlahaasi keenayaan dhimaal qalabka oo intaaba waanu wadnaa dayactirka waxa kaloo jira qalab cusub oo aanu dekedda kusoo kordhinay sida liftarada oo ay kamid tahay ta lagu qaado koontiinarada miisaanka culus.

Dhinaca tababarada shaqaaluhu ma badnayn oo ilaa dhowr iyo toban nin ayaanu koorasyo dhinaca Hargeysa ah u diray sanadkii ina dhaafay, may jirin wax kacdoono iyo carqalad shaqaalaha ah oo dhacay howluhuna guud ahaan waxay u qabsoomayeen sidii nidaamku ahaa ee loogu tala galay” ayuu ku gebagebeeyay Maareeyuhu hadalkiisa.

Intaas kadib waxa ay weriyayaashu waydiiyeen maareeyaha dhowr su’aalood, su’aalahaas iyo jawaabihii uu ka bixiyey maareeyuhuna waxa ay u dhaceen sidan:-

S: Waxa jiray dhisme bakhaar weyn oo aad sandkii hore ka bilowdeen dhulka kaydka dekeda hase yeeshee aan howshiisu halkii dhaafin maxaa hakiyey dhismihii bakhaarkaas?
J: Waxa howshaasi aanu u hakinay waxa jirta ciid ay dabaylaha xagaagu keeneen dhinaca koonfur Galbeed oo noogu muuqatay inay keeni karto dhibaato dhinaca qodnaanta Dekedda ah taasoo kontonkii Sanadood ee u danbeeyey aan wax qodaal ah(xafaarad) lagu samayn halmar mooyaane dekedda markaas howshaas waxa aanu u hakinay horta in aanu taas ka horeysiino hubinana inay culays ciideed ku kordhinayso aanu ku kebisaynay goobta Bakhaarka aanu doonaynay in aanu ka dhisno waxaana noo qorshaysan in hawsha Xafaaradu qabsoonto Sanadkan gudihiisa markaas waa sidaas sababta hakadka galisay dhamaystirka Bakhaarkaas.

S: Waxaad sheegtay in sanadkii ina dhaafay ahaa kii ay ugu badnaayen dhaqdhaqaayada badeecadaha ganacsi ee soo maray dekedda isla markaana waxaad xustay in aanu jirin dhibaatooyin ku yimaada hawlihii adeegyada badeecadahaasi ku dhacay sidaas markay tahay miyaanu jirin korodh dhinaca dakhliga Dekedda ka soo galay badeecadahas hadduu jirayse maxaad ku qabateen?
J: Waxa kaloo intaas dheeraa hoos u dhaca qiimaha sarifka doolarka oo isaguna saamayntiisa lahaa horta badeecada korodhkeedu waywadataa oo dhinac socota howl iyo adeeg siyaada ah oo qiimahiisa leh waa la garanayaa taas, wax qabadkayagiina waan soo sheegay, waxa kaloo iyaduna jirta in sanadkii ina dhaafay korodh dhinaca qiimha shidaalka ah oo miisaankiisa leh marka loo eego howlqabadka dekedda iyoxadiga howlahaas markaa waxaan odhan karaa muu ahayn korodhka dakhli ee jiraa mid lagu tilmaami karo inuu u dhigmo arimahaas culayskooda.

S: Waxa jirta in had iyo jeer cabashooyin dhinaca ganacsatada ah taas oo la yidhaahdo iyada oo ay badan yihiin shaqaalaha Dekeddu ayaa haddana dadka badeecadaha kala baxayaa ay ugu jiraan tira yar oo aan ka badnayn saddex qof oo la leeyahay iyaguunbaa idiin hubinaya badeecadiina, arintaasi ma jirtaa?
J: Arrintaasi ma jirto badeecaduhuna waxay dekedda uga baxaan sida ugu dhakhsaha badan taas oo badankooduna kuba baxaan waxa loo yaqaano Directly Delivery.

 

"Sharaf Maaha In Martidii Reer Somaliland Iyo Dalka Djibouti Ka Timi La Qariyo, TV-ga Boorama lagu sheegaana..,Madaxweyne Rayaale-na May Ahayn.. "

Boorama, January 28, 2008 (Haatuf) -- Wakiilka xisbiga KULMIYE ee G/Awdal Aadan xaaji maxamuud aye ayaa idaacadda af-soomaaliga ee BBC-da iyo telefiishan ku yaal Boorama ku eedeyey inay qariyeen waajibaadkii dhaqanka ahaa ee martida kuu timaadda laga yeeli jiray, isagoo dhinaca kalena Madaxweynaha Somaliland Daahir Rayaale ku canaantay ka maqnaanshihiisa aaska Marxuum Xasan Sh. Muumin.

Sida uu ku soo waramay weriyaha Haatuf ee gobolka Awdal, Maxamed Cumar Sheekh, Wakiilka xisbiga KULMIYE ee gobolka Awdal, oo shalay shir jaraaid ku qabtay Boorama ayaa ugu horreyn waxa eedeyn dusha uga tuuray cidda gacanta ku haysa wakiilnimada BBCda ee Somaliland, isagoo hadalkiisa ku yidhi "Waa wax laga xumaado in dad marti ah oo ay dhaqankeenna iyo diinteennu ina farayaan inaan si fiican u soo dhaweynno, laga duudsiyo waxay xaq u lahaayeen. Waxaa idaacaddaasi laga sheegay in guddi heer gobol ahi ay ka qayb qaateen aaska marxuumkaasi.

Qayb uunbay ka ahaayeen kumaankumka qof ee ka kala yimi dunida daafaheeda, mana ahayn in maamulayaal degmo lagu soo koobo aaskiisa. BBC-da laanteeda afka Soomaaliga ahi, waxay warka ku saabsan aaska murxuumkaasi ka xigatay nin shaqaale dawladeed ah, weriyana ahayn, isla markaana ay ku jirto shakhsi nacayb iyo xisbi nacayb ku salaysan siyaasad.

Reer Awdal dhaqan iyo diin uma aha hoos u dhigidda iyo fogeynta martida, balse waxay ahayd in la sheego ka soo qaybgalkii xoogga lahaa ee reer Somaliland, Reer Itoobiya iyo dawladda Jabuuti-ba ka geysteen aaska marxuumkaasi. Ceeb ayey ku ahayd madaxweynuhu inuu ka maqnaado aaskan oo kale laguna qaddarinayo mid ka mid suugaanyahanada caalamiga ah ee maanta ka baxay. Waxa kale oo jira telefiishan shakhsiyaad reer Boorama ahi leeyihiin oo isagana aan lagu muujin guud ahaan ummaddii magaca iyo maamuuska lahayd ee ka soo qaybgashay aaska marxuumkaasi aan maanta ahayn qolo, koox, Xisbi iyo wax la mid ah, sidaa darteedna uu TV-gani ka doorbiday inuu barnaamijyadiisii ku soo dari waayo habmaamuuskii iyo qaddarintii lagu maca salaameeyey, isagoo TV-gaasi qariyey xitaa ka soo qaybgalkii Guddoomiyaha xisbiga Kulmiye iyo masuuliyiintii xisbigaasi, ergedii reer Jabuuti ee ka socotay Madaxweyne Geelle iyo xitaa qaraabadii la socotay maydka marxuumkaasi.

Ugu dambayntiina waxan leeyahay ka maqnaanshaha Madaxweyne Rayaale ee aaska marxuum Xasan Sheekh Muumin waa mid reer Boorama dareemeen inay tahay tu dhaawac dhinacyo badan leh u geysan doonta.”

London, January 28, 2008 (Haatuf) Ururka Ilaalinta Dimuqraadiyadda Somaliland (Somaliland Democracy Watch Organization – SDWO) ee fadhigiisu yahay dalka Ingiriiska ayaa nasiib-darro ku tilmaamay in manhajka waxbarashada Somaliland laga saaro taariikhdii halgankii xornimo doonka Somaliland ee SNM, isla markaana wuxuu dhaleecayn ugu jeediyay xukuumadda Somaliland inay ogolaatay in manhaj keliya loo wada sameeyo Somaliland iyo Somalia, isagoo dhinaca kalena shacbiga ugu baaqay inay ka mudaharaadaan taariikhdooda iyo halgankoodii in laga saaray manhajkii waxbarashada.

Sidaana waxa uu ururku ku sheegay war-saxaafadeed uu shalay ka soo saaray magaalada London ee xaruntiisu tahay, kaas uu ku saxeexan yahay Gudoomiyaha ururkaas Guuleed Cabdi Sheekhaash, waxaanu war-saxaafadeedkaasi u qornaa sidan:
“Ummad waliba waxay leedahay taariikh soo jireen ah oo ka turjumta marxaladahii kala duwanaa ee uu dal kastaa soo maray, haday tahay wakhti fiican iyo hadii ay tahay xili adagba.
Haddaba dalkan Somaliland wuxuu soo maray marxalado aad u kala duwan hadii laga soo bilaabo xiligii halgankii xoriyada lagaga qaadanayey gumaysigii cadaa ee Ingiriiska ilaa iyo halgankii qadhaadhaa ee xoriyada lagaga qaadanayey gumaysigii madoobaa ee Siyaad Bare.
Halgan dheer oo qadhaadh oo naf iyo maalba ku baaba’ay ayaa loo soo maray xoriyadan hadda la hadhsanayo, waxaa loo soo maray xasuuq loo badheedhay, baabi’in iyo tirtirid magaalooyinka waaweyn oo lagula kacay dadkii ka soo jeeday gobolada Somaliland ka kooban tahay qaar ka mid ah, waxaan filayaa inaan cidna looga waramayn dhiigii dib loogu xoreeyay xornimadan ay Somaliland maanta ku naaloonayso.

Waxa nasiib daro iyo wax aad looga xumaado ah in taariikhdii ururkii SNM ee xoriyad doonka ah ee dalkan dhiigga ku xoreeyay maanta la yidhaahdo halaga tirtiro manhajka waxbarashada fasalka 8aad ee dugsiyada Somaliland, waxaana wax laga argagaxo ah jawaabtii uu ka bixiyey wasiirka waxbarashadu Mr Gadhweyne ee uu yidhi halgankaasii wuxuu saamaynayey qayb inaga mida oo keliya isagoo u jeeda reer qudha, sidaas darteed taariikh lagama dhigi karo in la sii wadwadaana ma haboona oo burbur bay keeni kartaa. Wasiirka waxaan odhan lahaa la iskuma diidana in halgankii SNM uu ka dhashay cadaadiskii iyo xasuuqii lagula kacay reerka qudha ee aad sheegayso ee miyaa la isku diidanyahay inuu halgankaasi dhalay sababayna in Somaliland guud ahaanteed xoriyadeedii ay dib ula soo noqoto oo ay nabad iyo barwaaqo iyo dimoqraadiyad maanta lagu wada noolaado.

Halgan marna looma wada dhamaan karo cid uun baa bilowda, markaa in la tirtiro taariikhdii dhiigga badan loo soo qubay waa ku ceeb maanta in shacbiga Somaliland ogolaadaan. Shacbiga waxaan leeyahay waa inaad ka dhiidhidaan oo mudaharaado balaadhan oo ay horkacayaan ardayda dugsiyadu dalka laga abaabulaa oo aan marna loo suurto gelin inay ku guulaystaan xukuumadda Somaliland iyo hay’ada qaramada midoobay ee horseedka ka ah aasida iyo tirtirida taariikhda halgankii qadhaadhaa ee SNM.

Hadaan tusaale u soo qaadano dalalka Scotland iyo England waxay ka wada tirsan yihiin oo ay ku midoobeen boqortooyo la isku yidhaahdo United Kingdom (UK), horena waxa dhacday in dadka English ka ahi ay ku duuleen qarniyadii hore oo ay si xun u jebiyeen dadka Scotish-ka ah, haddana taariikhdaas lama tirtirin ee waa taariikh qoran oo xataa laybareeriyada laga heli karo oo si faahfaahsan uga hadlaysa dagaaladaas qabaa’ilka ahaa, ee aan la odhan mar hadii hal dal la isku yahay taariikhdaas hala tirtiro ama hala qariyo.

Waxa haboon in shacbiga lagu baraarujiyo ujeedada dhabta ah ee ka danbaysa in hay’adda qaramada midoobay ay buugaagteena ka saaraan halgankii SNM, sababta ay u cuskanayaana ay tahay in wakhtiga soo socoda taariikhdii SNM iyo sidii ay Somaliland ku timidba ay tirtiranto marka uu jiilkii ogaa halgankii SNM uu dhamaado 50ka sano ee soo socda wixii ka danbeeya, ka dibna dadka danbe ee dhashaa iyagoon ogeyn SNM taariikhdeedii waxay ahayd iyo dhiigii loo soo maray xoreynta Somaliland ay si dhib yar ula midoobi karaan koonfurta Somalia.

Waxaan dhaleecayn weyn u soo jeedinaynaa xukuumadda Somaliland oo ogolaatay in la mideeyo manhajka waxbarashada Somaliland iyo Somaliya. Wax la qaadan karo maaha in ummad dhan taariikhdeedii loo baabi’iyo reer hebel baa ka maqnaa. Dhinaca kale waxa la yidhi waan baahanahay looma bahalo cuno, hadii UN tii inagu xidhay inay buugaag inoo daabacdo horta taariikhdiinii SNM ha la aaso, waxay ahayd in loo dhaafo buugaagtooda oo meel laga keenaba aan inagu daabacano kuwo qaranimadeena iyo taariikhdeenaba aan waxba u dhimaynin.

Shacibigana waxaan leeyahay xisbi iyo siyaasado kale yaanay idin mashquulin sida mudaharaadada loogu abaabulo arimaha kale ee siyaasadda, waa in mudaharaado balaadhan oo cabashooyin ah dalka oo dhan laga abaabulaa oo la wadaa ilaa buugaagtaas la gubayo, waxaan leeyahay daawanaayoow waa taariikhdaadii waxa ciida hoosteeda la gelinayo ee loo soo banbaxay in la aasso.

Waxaan ku soo gebegebeeyay maansadii alla ha u naxariistee mujaahid Axmed Jiiniyas – Dharaaraa ina soo maray shantoo dhaban la saariyo ku ekeyd dhibaatadu inta dhagar la geystiyo waxa dhacay ma maqasheen.”

Top